نسبت عقل و دین - شاید سخن حق

در صفحه نخست می‌خوانید: حلقه میانی چیست؟ - دبیرستان سرای ایرانی - ایده پرتقالی -
نسبت عقل و دین 24 +	سه شنبه 94 فروردین 18 - 11:0 عصر
بنده مجدد مزاحم شدم تا در باب همان نظریه ی «مغز درون خمره» سوالی از خدمت شما بپرسم. بنده با مطالعه ی بیشتر به این نتیجه رسیدم که ما می توانیم چند معلوم داشته باشیم که این ها یقینی هستند که شاید شما هم به تعداد آن ها بتوانید بیفزایید. مانند: 1-وجود خودمان 2-حالات نفسانی خود 3-اگر ما «مغز درون خمره» باشیم پس در خارج خمره نیستیم و نقیض آن هم صادق است که اگر «مغز درون خمره نباشیم» پس مغز خارج خمره هستیم. که گزاره های 2و1 یقینی هستند و به آن ها علم داریم ولی گزاره ی شماره ی 3 صحت گزاره بر ما مشخص است اما حالتی که ما به سر می بریم مشخص نیست. حال با این گزاره ها می شود آن نظریه را ابطال کرد؟ چون تعداد گزاره های ما افزایش پیدا کرده است و شاید شما نیز گزاره های دیگری داشته باشید که یقینی باشند و به ابطال نظریه کمک نماید. راجع به سه گزاره‌ای که فرمودید اجازه دهید یک اولویت‌‌بندی بکنیم و سپس تحلیل نخست این‌‌که انصافاً وقتی به حالات خودمان نظر می‌افکنیم به درون خودمان ما ابتدا حالات و کیفیات نفسانی خود را می‌یابیم و سپس بعد از تحلیل این حالات است که به وجود خود پی می‌بریم یعنی همان‌طور که پیش‌ از این گفته شد اساساً «وجود» بدون واسطه قابل درک نیست وجود یک معقول ثانی فلسفی‌ست که از بازتحلیل ماهیاتی که در نظر و تصوّر آورده‌ایم حاصل می‌گردد پس این‌طور بگوییم ما ابتدا حالات نفسانی خود را داریم و به آن یقین پیدا می‌کنیم بعد متوجه یک اتفاق می‌شویم توجه پیدا می‌کنیم به اراده خود این‌که وقتی اراده‌ای می‌کنیم این حالات تغییر می‌کند مثلاً اراده حرکت دست می‌بینم تصویر دریافتی از چشم‌ها تغییر کرد اگر چه در این مرحله حتی متوجه خود چشم هم نباشیم حالتی که داریم و ناشی از ادراکات بینایی‌ست متغیّر می‌شود و شیئی که دست نام دارد تغییر وضعیت داد چند بار که آزمون می‌نماییم دقیقاً ملتفت می‌شویم که این تغییر متناسب با اراده ماست این‌جاست که متوجه عالم خارج می‌شویم خلاصه‌اش این می‌شود ابتدا حالات نفسانی درک می‌شود بدون واسطه سپس اراده را می‌فهمیم که با اختیار ما عمل می‌کند و این اراده سبب تغییر حالات می‌گردد در این لحظه پی می‌بریم که ما هستیم و واقعیتی پیرامون ما هست و ما با آن واقعیت در ارتباط هستیم اگر چه نمی‌توانیم این ارتباط را توصیف کنیم ولی می‌فهمیم یک ارتباط واقعی‌ست زیرا با تکرار و تکرار و آزمون دوباره همیشه همان اتفاق قبلی می‌افتد در این مرحله شاید بتوان با نظریه «عدم تماثل» شهید صدر که در کتاب «أسس المنطقیه» فرمودند دستیابی به نتیجه‌‌ای یقینی از استقراء ناقصی که صورت پذیرفته در تبیین رابطه اراده ما با واقعیت از طریق درک تغییر حالات را توجیه نمود در این‌جاست که ما مفهوم «من» را درک می‌کنیم و می‌رسیم به گزاره یک شما یعنی وجودی برای خود در مقایسه با سایر واقعیات که اگر آن‌ها اثر دارند ما هم اثر داریم و این اثرداری را وجود نام می‌نهیم که اثر همان کیفیاتی‌ست که در یکدیگر پدید می‌آوریم ما در پیرامون و پیرامون در ما و این‌جا ربط معنا می‌شود اکنون به ما شبهه می‌کنند که شما در یک جهان مجازی هستی و جهان واقعی جای دیگری‌ست می‌گوییم آیا می‌شود یک وجود واحد هم‌زمان در هر دو جهان شما باشد؟ هم در جهان مجازی و هم در جهان حقیقی؟ ممکن است بگوییم دو وجود با هم تناظر دارند یعنی نوعی رابطه و ارتباط مثل این‌که آهن‌ربا از پشت کاغذ بتواند براده‌ها را این‌سو تغییر شکل دهد اما یک وجود واحد که نمی‌تواند هم مجازی باشد و هم حقیقی ممکن است بگوییم یک مغز در خمره‌ای یک جایی هست که متناظر است با ما مایی که مجازی هستیم به زعم مستشکل اما نمی‌توان دلیلی آورد که آن مغز در خمره با این مغزی که ما داریم که در جمجمه ماست یک وجود واحد شخصی دارند و اگر چنین چیزی قابل اثبات نباشد بلکه دلیل بر عدم امکان آن موجود است گزاره سوم شما توجیه می‌شود ما یا مغز در خمره هستیم و یا مغز در جمجمه و از سوی دیگر چون ادراکی را که واقعی می‌پنداریم و از ابتدا «من» را از آن فهمیدیم مغز در جمجمه است آن دیگری منتفی می‌گردد پس تردیدی باقی نمی‌ماند در این‌که کدام طرف گزاره 3 صحیح یا غلط است! اگر بتوانیم مطلب را این‌طور که عرض شد تبیین نماییم تردید از بین می‌رود ما یقین داریم که هر کدام یک «من» هستیم یعنی وجود خودمان که یقین داریم از سنخ همین مغزهای جمجمه‌ای‌ست و نه از سنخ مغزهای خمره‌ای اگر هم مغزی وجود داشته باشد در خمره که یعنی همه ما و وجود ما و حالات نفسانی ما و ادراکات ما بالکل داخل آن مغز شکل گرفته باشد یعنی ما تصوّرات آن مغزی باشیم که به آن تزریق صورت می‌گیرد تزریق توهّمات و اوهام که یعنی ما همان اوهام می‌شویم و در این صورت آن مغز، ما نیستیم زیرا ما فقط داخل در تصوّرات اوییم آن مغز می‌شود یک مغز دیگر که با ما ارتباط دارد در این تفسیر البته ارتباط به صورت جوهر و عرض است یعنی آن جوهر و موضوع ماست و ما عرض و کیفیتی که بر آن سوار شده‌ایم باز هم کاملاً از منظر فلسفی روشن است که ما مغز در خمره نیستیم ما یک مغز در جمجمه‌ایم با تمام وجود خود و ادراکات خود که به صورت توهّم به آن مغز تزریق گشته‌ایم! خلاصه نتیجه این بحث یک پاسخ قطعی‌ست چه ما مجازی باشیم و چه حقیقی یک چیز را می‌دانیم مغز در خمره نیستیم! البته اگر در مفاهیم دینی هم دقت کنیم سرنخ‌هایی از مجازی بودن ما یافت می‌شود ما و دنیای اطرافمان آیات قرآن را که بنگریم شاید مثلاً این سنخ از آیات مؤید باشند: «وَمَا هَـذِهِ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوَانُ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ» (العنکبوت: 64) (و این زندگی دنیا جز سرگرمی و بازی نیست و بی تردید سرای آخرت، همان زندگی است؛ اگر اینان معرفت و دانش داشتند - ترجمه انصاریان) (این زندگی دنیا چیزی جز سرگرمی و بازی نیست؛ و زندگی واقعی سرای آخرت است، اگر می‌دانستند! - ترجمه مکارم) موفق باشید [ادامه دارد...] برچسب‌های مرتبط با این نوشته: مباحثه 267 - فلسفه 62 - << >>
نوشته شده توسط: سید مهدی موشَّح	نظر دهید!

در صفحه نخست می‌خوانید: حلقه میانی چیست؟ - دبیرستان سرای ایرانی - ایده پرتقالی -
نسبت عقل و دین 23 +	سه شنبه 94 فروردین 11 - 2:0 عصر
متشکر وسپاس از توضیح و تشریح ریاضی مطلب.اما جسارتا فایل ادمه ای داشت که اشکال از برهان آقای [...] بود که تقاضا کرده بودم نسبت به گفته ی ایشان و علم حضوری توضیحی بفرمایید که چگونه می شود نظریه ی «مغز درون خمره» را رد کرد و هم سوال پرسیده بودم که با یک معلوم چگونه می شود آن نظریه(مغز درون خمره) را رد کرد که شما زحمت کشیده اید و فقط مطلب ریاضی را به فارسی توضیح فرموده اید. بنده مجددا فایل را ضمیمه ی ایمیل کردم و خدمتتان ارسال کردم که اگر زحمتی نبود به این 2 سوالم هم پاسخ فرمایید. این مطالب را برای مقاله ام برای رد این نظریه نیاز دارم. راستی استاد فراموش کردم این مطلب رو عرض کنم که این مطلب ریاضی اصلا دال بر رد نظریه(مغز درون خمره) نیست چراکه: 1-خودش شبهه آفرینه و شما در پایان مطلبتون هم به اون اشاره فرموده اید و من رو من نمیدونه و اون نظریه با این مطلب ابطال نمیشه. 2-اگر از همون فضایی که در فایل عرض کردم نگاه کنیم شاید اینها(مطالب ریاضی) هم القائات دانشمند خبیث باشد و ما یک معلوم بیشتر نداریم که نمی تواند در آ« دخل و تصرف کند و آن وجود خود ماست که به عنوان مدرک هستیم. با تشکر. لازم است توجه شما را مجدّداً به این نکته جلب نمایم که براهین فلسفی اقسامی دارند و یکی از شاید پرکاربردترین آن‌ها «برهان خلف» باشد این برهان ابتدا فرض می‌کند که «الف ب است» یک گزاره درست باشد سپس لوازم عقلی آن را بررسی می‌نماید تا برسد به یک «تناقض» و چون تناقض را محال می‌داند این تناقض بر اساس لوازم عقلی به عقب باز می‌گردد تا به فرض برسد یعنی از «الف ب است» برسد مثلاً به «الف الف نیست» و چون این ممکن نیست و یگ گزاره قطعاً نادرست است مخاطب ناگزیر می‌شود بپذیرد که «الف ب است» نیز یک گزاره نادرست بوده که به چنین نادرستی منتهی شده در روشی که خدمت شما عرض شد ابتدا فرض کردیم: «من مغزدرون‌خمره است» سپس پاره‌ای بدیهیات را ضمیمه کرده و لوازمات آن‌ها را بررسی نمودیم تا رسیدیم که به یک تناقض نتیجه این می‌شود که «من مغزدرون‌خمره است» یک گزاره ناصحیح باشد! بنده روشی غیر از این برای ابطال شبهه فوق ندارم منابع را هم هر چه گشتم در توان و وسع خود ندیدم پاسخ درخوری را عذر تقصیر! شاید باید بیشتر مطالعه کنم و بیشتر تدبّر! اما درباره علم حضوری آن‌چنان که فرمودند این‌که «دانشمند نمی‌تواند در حالت ترس من را بفریبد» مستلزم تناقض نیست بنابراین قطعی بودن آن معلوم نیست از نظر بداهت هم حداقل برای بنده روشن نیست مثلاً وقتی می‌گویم «الکل أعظم من الجزء» بدیهی است هر مجموعه مرکّبی لزوماً از تک‌تک اجزاء خود بزرگ‌تر است از نظر اندازه و کمّ قارّ این کاملاً روشن است و می‌توان به آن گفت بدیهی اما چرا دانشمند محال باشد در حالت ترس مرا بفریبد؟! آیا این به انگیزه وی باز می‌گردد یا به یک فرض عقلایی که دشمن سعی در اختفای خود دارد و نه آشکارسازی! اگر چنین باشد که به عقل عملی باز می‌گردد و داخل در موضوع مدح و ذمّ عقلا و حُسن و قُبح می‌شود و گزاره‌های عقل عملی مانند عقل نظری ثبوت قطعی و برهانی ندارند و نتایج آن‌ها دائرمدار «باید و نباید» است یعنی اصل قضیه این‌طور می‌شود که: «دانشمند نباید مرا در حال ترس بفریبد» زیرا خلاف سیره عقلاست اما درباره این‌که چطور تنها و تنها با یک معلوم «خود» بتوان اشکال وارد کرد به شبهه «مغز درون خمره» فراموش نکنیم که یک قضیه نمی‌تواند منتج باشد و در طریق برهان قرار بگیرد مگر آن‌که حداقل به یک قضیه دیگر ضمیمه شود زیرا منطق صوری که ابزار کنترل تفکّر در فلسفه و شیوه و متد برای آن علم است براهین خود را با بیش از یک قضیه تعریف می‌نماید مگر این‌که بخواهیم ملازمات عقلی را بررسی نماییم که مثلاً اگر «الف ب است» صحیح باشد، قطعاً «الف غیرب است» نادرست می‌شود که این هم البته به انضمام کبرای «امتناع اجتماع نقیضین» نیازمند است اگر می‌فرمایید چطور می‌شود تنها با یک قضیه «من هستم» برهان بر نفی شبهه مذکور آورد بدون ضمیمه قضایای دیگر خب این باید به طریق ملاحظه ملازمات عقلیه آن قضیه باشد که بنده نتوانستم از این ملازمات نتیجه مناسبی برای شبهه مذکور بگیرم این است که ناگزیر شدم تعدادی قضیه به آن ضمیمه کنم خدا یارتان [ادامه دارد...] برچسب‌های مرتبط با این نوشته: مباحثه 267 - فلسفه 62 - << >>
نوشته شده توسط: سید مهدی موشَّح	نظرات شما ^

در صفحه نخست می‌خوانید: حلقه میانی چیست؟ - دبیرستان سرای ایرانی - ایده پرتقالی -
نسبت عقل و دین 22 +	پنج شنبه 94 فروردین 6 - 3:0 عصر
بنده نسبت به توضیحاتی که فرموده بودید مجاب و قانع نشدم. البته از توجیه ریاضی سر در نیاوردم چراکه از علائمی استفاده شده بود که نیاز به پیش زمینه بود و من رشته ی ریاضی نبودم.(مانند این علامت € یا A برعکس) که نمی دانستم در فرمول قرار گرفته چه معنایی می دهد. 1-با تناسب فرمایش شما، ما نمی توانیم از دیدگاه علمی این نظریه(مغز درون خمره) را اثبات یا ابطال کنیم که همان نظرات پوزیتیویست های منطقی و اثبات گرا امثال پوپر است و بنده از نگاه فلسفی خواستم به مطلب نگاه کنید و بر رد آن برهان اقامه فرمایید و آن هم با داشتن فقط یک معلوم(وجود خود). 2-اگر ما در زندگی خود یک معلوم داشته باشیم و آن فقط و فقط وجود خودمان باشد و باقی مطالب را ندانیم که آیا القاء دانشمند خبیث است یا دانسته های خود که شاید او به ما القا می کند چطور با این یک معلوم که از علم حضوری حاصل شده می توان مغز درون خمره بودن را با این یک معلوم رد کرد. شاید کسی بگوید شاید همین یک معلوم هم القا آن دانشمند باشد که در اینجا می‌توان عنوان کرد باید مدرکی باشد تا القائات نسبت به او صورت گیرد و ما از وجود خودمان شکی نداریم اما از علوم دیگری که به دست می آوریم شک داریم چون شاید این ها هم از القائات او باشد و تنها در چیزی که نمی توان شک کرد وجود خودمان است. در کتابی که آقای [...] تالیف کرده اند [...] ایشان سعی کرده با علم حضوری آن را ابطال کند که می فرماید: وقتی که من ترسانم و این حالت در من وجود دارد از دانشمند محال است که بخواهد در این حالت مرا بفریبد. حال سوال بنده این است که بر فرض نتواند درحالات نفسانی ما دخل و تصرف کند چه ربطی به ابطال نظریه دارد؟خوب ما با تناسب القائات او که تصور کرده ایم واقعی‌ست، این ترس یا حالات دیگری چون شادی یا غم و... بر ما عارض شده است و دلیلی بر ابطال آن نمی باشد و تنها معلوم ما وجود خود ما می باشد. حال می خواهم لطف بفرمایید توضیح بفرمایید با این یک معلوم(وجود خودمان) چطور می توان نظریه ی «مغز درون خمره» را رد کرد. فیلسوفان معاصر غربی سال‌هاست که زبان ریاضی را برای توضیح مسائل پیچیده فلسفی به کار می‌گیرند از زمانی که نظریه ویتگنشتاین جای خود را بین فیلسوفان باز کرد که بسیاری از مغالطات و خطاها ناشی از اشتراکات لفظی زبان است و ابهاماتی که در معانی حاصل می‌شود زبان ریاضی مشترکات ندارد سلیس و ساده و بسیط است و خطا در مفاهمه با آن واقعاً کاستی می‌پذیرد اگر اجازه بفرمایید آن‌چه که به زبان ریاضی نوشتم را به زبان فارسی عرض کنم خلاصه و موجز شاید برای شما اندکی عجیب به نظر برسد ولی مباحث فلسفی چنین سبک و سیاقی دارند معمولاً در این راه حل نیز تنها از «خود» سخن به میان آمده و با فرض تحقق شبهه مغز در خمره به نتیجه‌ای متناقض رسیده است این‌که «من» مساوی نیست با «من» هر گاه در فلسفه به چنین نتایجی برسیم یک برهان اقامه شده است که در منطق به «برهان خلف» مشهور است از تناقض موجود در نتیجه پی به «نادرستی» آن می‌بریم و «نادرستی» نتیجه علت می‌شود برای «نادرستی» مفروض مفروض: من \| مغز در خمره \| است بدیهیات مسأله: 1. «مغز در خمره» در یک جهانی‌ست که ما آن را «الف»‌ می‌نامیم. 2. «مغز در جمجمه» هم در جهان دیگری‌ست که آن را «ب»‌ می‌نامیم. فارغ از این‌که جهان الف را حقیقی می‌دانیم و جهان ب را مجازی یا بالعکس در هر صورت با این گزاره مواجه هستیم: 3. جهان «الف» مساوی نیست با جهان «ب» و در نتیجه: 4. هر چه که عضوی از «الف» باشد، قطعاً عضوی از «ب» نیست 5. و هر چه که عضوی از «ب» باشد، قطعاً عضوی از «الف» نیست اکنون اگر این بدیهیات را به مفروض اضافه کنیم با توجه به این‌که مفروض می‌گوید: من در خمره هستم یعنی: 6. من در «الف» است پس: 7. من در «ب» نیست تا این‌جا مشکلی نیست ولی یک گزاره دیگر داریم که کار را دشوار می‌کند «من» از کجا آمده است؟ ما «من» را از «مغز در جمجمه» انتزاع کرده‌ایم پس: 8. «من» مفهومی است که از «مغز در جمجمه» اخذ شده با توجه به این بدیهی: 9. هر مفهومی حداقل بر منشأ انتزاع خود صدق می‌کند نتیجه می‌گیریم: 10. «من» بر «مغز در جمجمه» صدق می‌کند یعنی: 11. من در «ب» است از مقایسه 11 با 7 به یک تناقض می‌رسیم: 12. من من نیست! زیرا نمی‌شود من هم در «الف» باشد و هم در «ب» اما اگر اشکال شود به بدیهی 9 که فردی بگوید ممکن است مفهومی نادرست اخذ شده باشد و لذا صدق نکند بر محل انتزاع خود این‌طور گفته می‌شود که مفهومی که از خارج اخذ شده چون وجود خارجی شخصی‌ست یعنی انحصار در یک مصداق مشخص دارد اگر چه مفهوم بماهو مفهوم قطعاً کلّی‌ست و اباء ندارد از صدق بر کثیرین اما از آن جهت که منتسب به مصداق خارجی خاص است عقل شرط کرده است در چنین مفهومی که صرفاً بر مصداق خود حمل شود و بر آن صدق نماید و در این صدق اهمیتی ندارد که خصوصیات و کیفیات و اعراض موجود خارجی درست درک شده باشد یا اشتباه بنا بر این استدلال اگر مغزی در خمره‌ای وجود داشته باشد قطعاً «من» نیستم! زیرا «من» خودم را از همین وجود فعلی خود درک کرده‌ام که مغز در جمجمه است و چنین درکی نمی‌تواند منطبق بر مغز در خمره‌ای شود که در یک جهان دیگر واقع است «من»‌ نمی‌تواند هم‌زمان در دو جهانی باشد که با هم در تباین هستند و وجه اشتراکی ندارند؛ یکی واقعی و دیگری مجازی! موفق باشید [ادامه دارد...] برچسب‌های مرتبط با این نوشته: مباحثه 267 - فلسفه 62 - << >>
نوشته شده توسط: سید مهدی موشَّح	نظر دهید!

در صفحه نخست می‌خوانید: حلقه میانی چیست؟ - دبیرستان سرای ایرانی - ایده پرتقالی -
نسبت عقل و دین 21 +	جمعه 93 اسفند 29 - 7:0 صبح
ابتدا بینهایت متشکر و سپاسگزارم بابت پاسخگویی به ایمیل بنده و در ادامه سوالی که هنوز بی جواب مانده را عرض می کنم تا لطف بفرمایید و در زمان مناسب پاسخ فرمایید چراکه اگر بخواهم ادله ای بر رد «مغز درون خمره» ارائه کنم باید همه ی جوانب سنجیده شود تا شبهه ای باقی نماند اما هنوز برای خواننده یک شبهه باقی‌ست. در فرضیه ی «مغز درون خمره» ما 3 گزاره داریم: 1-اطلاع داشتن از اینکه «مغز درون خمره» نیستیم. 2-اطلاع داشتن از اینکه «مغز درون خمره» هستیم. 3-اطلاع از وضعیت «مغز درون خمره» بودن خود نداشته باشیم .(یعنی ندانیم که آیا «مغز درون خمره» هستیم یا نیستیم) حال شبهه ی ما معطوف به گزاره ی 3 می باشد، یعنی بی اطلاعی از وضعیت خود.حال ما با دو فرض روبرو هستیم: 1-متوجه شدن گزاره ی «مغز درون خمره» توسط خودمان که نشان می دهد دانشمند خبیث به همه ی ایعاد وجودی ما تسلط ندارد و ما می توانیم کشف ها و اطلاعات دیگری نیز به دست بیاوریم. 2-القاء گزاره ی «مغز درون خمره» بودن که این هم توسط دانشمند خبیث بوده است و سوال بنده همین گزینه است که: ما در این گزاره تنها علمی که داریم وجود خودمان است و بس و بقیه ی اطلاعات شاید که القائات دروغین دانشمند خبیث باشد حتی همین متنی که من درحال نوشتن آن هستم و مطلبی که شما مشغول خواندن آن هستید از کجا می توان مشخص کرد از القائات او نیست و حتی از الف تا ی که شما فرض می گیرید و برای رد این نظریه اقامه می کنید.از کجا معلوم این براهین همان القائات این دانشمند نباشد و هرچیز دیگری که تصور کنید.و تنها گزاره ی صحیح در اینجا علم به وجود خودمان است و بس. از شما استاد گرامی تقاضا دارم درمورد این گزاره توضیح بفرمایید، با تناسب اینکه ما فقط یک گزاره ی مشخص و معلوم داریم که وجود خودمان است و باقی مطالب شاید القائات اشتباه باشد چطور می توانیم با تنها یک گزاره ی صحیح این نظریه را رد کرد؟ وقتی وارد مباحث فلسفی و منطقی می‌شویم بیش از آن‌که به اطلاعات نیاز داشته باشیم به تفکّر نیازمندیم تفاوت علوم عقلی شاید با سایر علوم در همین باشد بیایید در قضایایی که فرمودید دقت کنیم: گزاره 1: اطلاع داشتن از این‌که مغز درون خمره نیستیم. این چه نوع گزاره‌ای‌ست؟ حملیه است یا شرطیه؟ ظاهراً که چیزی را به چیزی مقیّد و مشروط نساخته پس باید حملیه باشد اکنون باید سه چیز را در آن بیابیم؛ موضوع، محمول و نسبت حکمیه موضوع: من محمول: آگاه نسبت: ایجاب قضیه مزبور فی‌الجمله چنین ظاهری دارد: «من آگاه هستم» اما محمول گسترده‌تر از این است خود آن یک قضیه دیگر است محمول: «آگاه به: الف ب است» این قضیه نیز حملیه است، پس عناصر سه‌گانه‌اش را باید بیابیم: موضوع: من محمول: مغز درون خمره نسبت: سلب ظاهری مانند این: من مغز درون خمره نیستم. این‌کارها برای چیست؟ همه این مقدمات را می‌چینیم تا بتوانیم گزاره یک شما را بفهمیم تا بعد درباره آن قضاوت نماییم و حکم صادر کنیم پس ما با دو قضیه تو در تو مواجهیم از کدام باید آغاز نماییم؟ تحلیل را؟ قطعاً از قضیه داخلی همان که محمول واقع شده زیرا یک قاعده مهم در منطق هست: «تصدیق فرع بر تصوّر است» تا زمانی‌که شما موضوع و محمول را تصوّر نکرده باشید نمی‌توانید حمل محمول بر موضوع را تصدیق نمایید حتی بعضی متأخرین معتقدند که همین میزان تصوّر هم کافی نیست و قائل به سه تصوّرند، به عنوان مقدمه تصدیق؛ تصور موضوع تصور محمول تصور حمل محمول بر موضوع و بعد از تصور سوم که خودش متوقف بر یک و دو است می‌توان این تصور را تصدیق نمود یعنی گفت که «هست» یا تکذیب نمود و سلب و گفت که «نیست» پس ما برای این‌که گزاره ترکیبی یک شما را تصدیق نماییم ابتدا لازم است محمول را تصوّر کنیم تصور موضوع در آن ساده است؛ «من» اولین تصوری که هر انسان دارد تصور از خودش است اما محمول مشتمل بر یک قضیه دیگر شده پس تا آن قضیه تصوّر نشود محمول قابل تصور نیست قضیه داخلی هم موضوع و محمول دارد باز هم تصور موضوع مؤونه ندارد ما هستیم و خودمان فرض که تصوری روشن از «من» داریم از موضوع قضیه می‌ماند محمول محمول این است: مغز درون خمره یک عبارت مرکّب البته که از همه اجزاء آن تصور داریم مغز واژه‌ای اسمی‌ست خمره نیز ولی «درون» واژه‌ای حرفی‌ست که دلالت بر نسبت می‌نماید نه یک ذات خارجی اما در کل ترکیب را می‌فهمیم یک مغز که درون یک خمره قرار گرفته است و با آن‌چه در ذهن داریم از قرائن حتماً با اتصالاتی وصل شده به دستگاهی مایعی هم باید باشد که مغز را تغذیه نموده از مرگ آن جلوگیری کند تا این‌جا مشکلی نیست ولی درمرحله بعد با مشکل مواجه می‌شویم در تصوّر حمل محمول بر موضوع «مغز درون خمره بودن ما» به یک مثال توجه فرمایید: «من سوار نور شدم» تحلیل می‌شود به: «من \| سوار شده بر نور \| است» من روشن است نور را هم می‌شناسیم و از آن تصوّر داریم حتی سوار شدن بر نور را برای امواج می‌پذیریم یعنی تصوری از این داریم که چطور یک طول موج مشخصی را بر یک فرکانس از نور به عنوان حامل سوار می‌کنند و در سوی دیگر پیاده کرده انتقال اطلاعات صورت می‌دهند همین فیبرنوری‌های امروزین پیرامون بر همین اساس کار می‌کنند پس تصور از موضوع و محمول وجود دارد ولی در هنگامی که می‌خواهیم تصور حمل محمول بر موضوع را نماییم می‌یابیم که نمی‌توانیم ما سوار شدن بر حیوانات چهارپا را دیده‌ایم سواری بر دوچرخه و موتور فوراً تلاش می‌کنیم سواری بر نور را هم مانند آن‌ها تصور کنیم در حالی که قطعاً این تصور نادرست است نور موج است و نه ماده ماده‌ای که سفت و سخت باشد و بتوان بر آن تکیه زد چطور می‌شود تصور درستی از این سواری داشت؟! وقتی ما نتوانیم حمل محمول بر موضوع را تصور نماییم قطعاً نمی‌توانیم به مرحله تصدیق برسیم در همین نقطه متوقف خواهیم شد و البته این گزاره را رها نمی‌کنیم این گزاره و امثال آن را برای شعرا وامی‌نهیم شعر چون با تخیل کار دارد می‌تواند از مواد غیرقابل تصور استفاده کند سیمرغ را از سوراخ سوزن عبور دهد و شتری را بر رنگین‌کمان سوار کرده سُر دهد شعر می‌تواند همه دریاهای جهان را در یک لیوان چای جا دهد و با قاشکی کوچک اقیانوس اندیشه آدمی را در کوه‌هایی که وارونه از آسمان آویخته شده سرگردان کند انسان‌هایی که به جای پا روی دست راه می‌روند و اسب‌هایی که شاخ دارند و با بال‌های خویش به پرواز در می‌آیند دقت کردید؟! وقتی این عبارات را به کار بردم چقدر تصاویر ناب و زیبا در ذهن شما نقش بست؟ این‌ها تخیّل است به کار عقل نمی‌آید به کار منطق منطق نمی‌تواند درباره چنین گزاره‌هایی قضاوت نماید عقل ما نسبت به تصدیق و تکذیب چنین قضایایی موضعی ندارد نه آن‌ها را سلب می‌نماید و نه ایجاب زیرا قادر به سنجش آن‌ها نیست سنجش نیازمند وجود هم‌عرض است و تفاوت‌هایی که میان آن‌ها باشد و این مواد از سنخی نیستند که هم‌عرضی داشته باشند هر کدام مستقل‌ند و منحصر به فرد بازگردیم به بحث خودمان چه من بگویم: من شاتوکروماتوالیست هستم و چه بگویم: من بر نور سوارم و بعد از شما بپرسم: کدام یک از این قضایا صادق است؟ شما نسبت به هیچ‌کدام نمی‌توانید قضاوت نمایید زیرا در اولی هیچ تصوری از محمول ندارید و در دومی هیچ تصوری منطقی از حمل محمول بر موضوع در گزاره «من \| مغز درون خمره \| است» همین مشکل بروز می‌کند من که مغز نیستم من چشم دارم دست دارم بدن و هیکلی به این بزرگی من که درون خمره جا نمی‌شوم مغز هم نیستم اما مستشکل تلاش می‌کند این طور القاء نماید که یک مغزی در جایی قرار دارد کاملاً متفاوت با این مغزی که الآن من در جمجمه خود دارم من الآن در جمجمه خود مغز دارم آیا این مغز است که در خمره است؟ قطعاً این‌طور نیست یک مغز دیگری‌ست که طبق فرض واقعی‌ست و من این‌جا یک مغز خیالی دارم تمام بدن من یعنی خیالی‌ست حالا بین این خیال و آن واقعیت اسیر شده‌ایم مثلاً که نمی‌دانیم آیا این وضعیت صادق است یا کاذب! خب سؤال می‌کنیم «من» چیست؟ این من آیا مشتمل بر همین جسم فعلی است؟ همین مغزی که درون جمجمه خود دارم با تمام اجزای بدنم یا این من یک چیز دیگری‌ست؟ این‌جاست که همه تصوّرات، مغشوش و به هم ریخته می‌شود مفروضات زیادی را باید تصوّر کرد: اولاً باید یک «من» جدید بسازیم که اصلاً نمی‌دانیم چیست یک من که الآن من نیستم یعنی این تصوری که من از من دارم نیست زیرا تصور من از من مشتمل بر همین مغز درون جمجمه است و همین جسم با ابعاد و خصوصیات شما تحمیل می‌کنید که تو یک من دیگر هستی و نه این من و من باید بپذیرم که من نیستم! این اولین پارادوکس در این قضیه در تصور موضوع آن مثل این‌که به من القا کنند تو فلانی نیستی بلکه یک شخص دیگر هستی و خیال می‌کنی که فلانی هستی! این گزاره مستلزم این است که: من من نباشم! یعنی: آن من که تا به حال خود را به آن می‌شناختم، یک من دیگر است! وقتی اساسی‌ترین درک انسان از او گرفته شود و ادعا شود که خطا بوده یعنی درک از خودش چرا درکی که از علم خودش دارد صحیح باشد اگر من آن من که تا به حال می‌دانستم نیستم اصلاً چرا این حرف‌ها که شما دارید می‌زنید را قبول کنم که شنیدم؟! شاید نشنیده باشم! این دقیقاً آخر سفسطه است آخرِ نفی واقعیت و نفی امکان وجود ملاکی برای ارتباط با واقعیت در وهله دوم باید دو سنخ از واقعیت را با هم تطبیق دهم یک سنخ از واقعیت داریم که مغز بدون جمجمه در آن است و سنخ دیگر که مغز درون جمجمه این واقعیت پنداری من است و شما اصرار دارید که آن واقعیت اصلی‌ست آن‌جایی که یک مغز در خمره است قبول من این مغز در جمجمه را تا کنون واقعی می‌دانستم و از الآن قرار است آن مغز در خمره واقعی دانسته شود این‌جا همان اشکالی طرح می‌شود که در نامه قبلی نوشتم اشتراک لفظی من با جهانی از اشیاء مرتبط شدم از لحظه تولد از لحظه‌ای که اولین درک‌ها را با حواسم یافتم و نام آن را «واقع» نهادم اکنون شما می‌گویید یک «واقع» دیگر وجود دارد که تو تا به حال ندیده‌ای و هیچ حس و درکی از آن نداری و هرگز هم نخواهی داشت! زیرا مغز درون خمره که هرگز نمی‌تواند محیط پیرامون خود را ببیند لمس کند و بو بکشد او همیشه آن‌چه از حس به او بخورانند را درک می‌کند! پس این گزاره شما می‌خواهد مرا قانع سازد که «واقع» قابل انطباق با منشأ انتزاع خود نیست بلکه برعکس قابل انطباق بر یک چیز دیگری است که اصلاً از آن منتزع نشده و این هم پارادوکس است زیرا فرض ما در انتزاع، انطباق است وقتی ما گفتیم اسم فلان حیوان را اسب می‌گذاریم هرگز کسی نمی‌تواند بگوید: آن‌چه که شما به آن می‌گویید اسب در حقیقت اسب نیست اسب حقیقی یک چیز دیگری‌ست و در جایی دیگر که شما هرگز آن را ندیده‌ای و نخواهی دید! به دلیل همین شبهه است که گروهی تحلیل زبانی‌شدند فلسفه را به اختلالات در واژه‌ها و لغات زبان فروکاستند و گفتند فلاسفه دعوا بر سر ابهامات الفاظ دارند و اگر زبان ما صاف و ساده و بی‌ابهام بود این همه فیلسوف پیدا نمی‌شد! یک جور نومینالیسم! اما مسأله فراتر از این پندار است اصلاً کاری به الفاظ و واژه‌ها نداریم این‌ها خیال کردند که گیر ما سر واژه «اسب» است خیر وقتی من یک تصور از اسب در ذهن خود دارم این تصور را از یک شیء در خارج انتزاع نموده، ذخیره کردم شما می‌گویید این تصور را درست است که از آن شیء خارجی گرفته‌ای ولی این تصور مربوط به آن شیء خارجی نیست! این‌جا پارادوکس اتفاق می‌افتد بحث واژه‌ها و الفاظ نیست لفظ اسب تنها به عنوان حاکی از آن مفهوم ذهنی به کار می‌رود یا شیء خارجی این‌جا دعوا سر همین ارتباط مفهوم با خارج است چطور می‌شود مفهومی را که من خودم متصل کرده‌ام به شیء الف یک نفر بگوید خیر این متصل است به شیء ب؟ ما واقعیت را این‌گونه می‌یابیم وقتی گفتیم مغز دقیقاً مفهومی از مغز در نظرمان بود که به مغز درون جمجمه خودمان قابل صدق باشد حالا یک شاعر بیاید و آن را به مغزی درون خمره توصیف کند و بعد بخواهد تمام «من» را به آن تصوری که هیچ منشأ انتزاعی ندارد نسبت دهد این کاملاً خودمتناقض است یعنی هیچ تصوری نمی‌توان داشت از «درون خمره بودن مغز من» تا بعد بتوان تصدیق کرد یا نکرد حکم به ایجاب داد یا به سلب این از منظر منطق صوری بود یعنی از ورودی بحث تا به این‌جا بر تصور از موضوع و محمول و تصور نسبت میان آن‌ها و انتزاعی که از واقعیت وجود دارد و ربط مفهوم و شیء خارجی منشأ انتزاع اما بر مبنای پوزیتویسیم هم همین است بر مبنای ابطال‌گرایی پوپر هم همین‌طور گزاره یک شما و همین‌طور گزاره دو و البته که گزاره سه همه‌شان از گزاره‌هایی هستند که از منظر منطق صوری پارادوکسیکال‌ند و قابل تصور عقلی و علمی نیستند و از سوی مکاتب منطقی غرب نیز گزاره‌هایی نیستند که قابل آزمون باشند نه بر مبنای اثبات‌گرایی و نه بر مبنای ابطال‌گرایی قضیه‌ای باشند که قابل نقض باشد قابل آزمون و باطل‌سازی در هر صورت هیچ منطق عقلی قبول نمی‌کند که اصلاً این گزاره‌ها عقلی باشند آن‌ها را شعری و تخیّلی می‌داند که به درد فیلم‌سازی و ترانه‌سرایی و نقاشی می‌خورد وقتی گزاره از سنخ گزاره‌های علمی نباشد نوبت به قضاوت و تصدیق نمی‌رسد در تصوّرش گیر است نه در تصدیق! در حالی که گوینده این شبهه مدام تلاش دارد ما را به مرتبه تصدیق بکشد! تا از مرحله تصور آن غفلت کنیم باید مخاطب را به مرحله تصورّیه برد و آن‌جا خاک کرد. [ادامه دارد...] برچسب‌های مرتبط با این نوشته: مباحثه 267 - فلسفه 62 - << >>
نوشته شده توسط: سید مهدی موشَّح	نظر دهید!

در صفحه نخست می‌خوانید: حلقه میانی چیست؟ - دبیرستان سرای ایرانی - ایده پرتقالی -
نسبت عقل و دین 20 +	چهارشنبه 93 اسفند 20 - 10:0 عصر
با تناسب توضیحات شما من تصور می کنم هیوم بیراه نگفته است چراکه گفته ی فلاسفه ی اسلامی در باب دور زدن اعراض فقط در حد کلام است و عرفا نیز نظر دیگری دارند اما این مطلب آیا اثبات شدنی می باشد که فلاسفه ی اسلامی را محق بدانیم؟که تصور می کنم جواب منفی باشد و از این جهت هیوم بیراه نگفته است. استاد غیر از این مساله بنده یک راهنمایی از خدمت شما می خواهم که البته با عرض معذرت که این همه وقت شما را می گیرم و مزاحم می شوم. همان طور که قبلا عرض کردم بنده در حوزه ی [...] فعالیت می کنم و مقاله ای در نظر دارم بنویسم با موضوع [...] که این مطلب را به نظریه ی «مغز در خمره» اختصاص داده ام و اکثرا فیلم های [...] مد نظرشان است ولی در این باب فیلم های دیگری ساخته شده است. بعد از توضیح این نظریه در مقاله بنده باید ادله و براهینی که برای رد این نظریه ارائه شده بیاورم که متاسفانه مطلبی که بتواند به طور کامل این نظریه را رد کند ندیده ام و در مطلبی هم شما فرمودید این نظریه را نمی شود انکار کرد و برای خواننده این قابل قبول نیست که نمی شود آن را رد کرد پس اگر نمی شود چیزی را رد کرد پس باید آن را قبول نمود مگر اینکه برای او از این دست مثال ها زده شود که ذهن او را با مسائلی که نه اثبات شدنی ست نه انکار شدنی آشنا کرد که من از این موضوعات سراغ ندارم و فرموده بودید: این نظریه مربوط به منطق اثبات‌گرایی‌ست اگر لطف کنید کتاب هایی هم معرفی بفرمایید که در مورد منطق اثبات گرایی توضیح داده باشد متشکر خواهم شد. استاد در این زمینه از شما تقاضای راهنمایی و کمک دارم که چطور این مطلب را توجیه کنم؟ آیا می شود آن را رد کرد؟ آیا ما مسائلی داریم که نه اثبات شدنی باشد نه انکار شدنی؟ ویک مطلب دیگر اینکه آیا از دیدگاه منطق می توانیم این نظریه را مغالطه بدانیم که اگر جواب مثبت است چطور مغالطه ای است و کجای آن مغالطه است؟ استاد شما قبلا یک جمله از هیوم فرموده بودید: این جمله از هیوم است: «ای خواننده‌ای که استدلال‌های مرا خواندی، این استدلال‌ها علیت را برای تو در معرض شک و شبهه قرار می‌دهد ولی همین که کتاب مرا بستی، باز چنان زندگی می‌کنی که گویا به علیت قائلی. از شما چه پنهان خود من همچنین هستم. یعنی به محض اینکه دفتر و قلم را بستم تا تشنه می‌شوم، سراغ آب می‌روم و هیچ وقت نمی‌گویم شاید چوب هم رفع عطش کند، گرسنه می‌شوم سراغ نان می‌روم» که برای این مقاله نیاز دارم ولی هرچه گشتم منبع آن را نیافتم و منبع این جمله را از کتابی که فرمودید نیاز دارم. هیوم بیراه گفته است ولی بر مبنای خود وقتی نتوانسته ارتباط معناداری بین محیط ذهن و محیط خارج بیابد وقتی عدم امکان تطابق اداراکات با خارج را دریافته وقتی نتوانسته ملاکی برای صدق و کذب قضایا بیابد البته که مبنایی نادرست بنیان تفکر خود کرده که به چنین نتیجه‌هایی برسد هیوم بر مبنای خود درست گفته است ولی مشکل این است که مبنایش درست نبوده است فلاسفه اسلامی نیز ساده‌لوحی نموده بنا را بر حُسن ظن گذاشته عقل را زیادتر از آن‌چه که شایسته است بالا برده و تقدیس نموده‌اند آن‌ها نیز با مطابق دانستن اداراکات حسی با واقع ایده‌آلیست شده‌اند اما استاد حسینی(ره) نسبت‌ها را یافته و توانسته همان ریاضیاتی که هیوم حقیقی می‌پندارد را به عالم واقع مرتبط کند او به جای ماهیت به جای وحدت وجود و به جای نفی هر پیوند قابل اتکایی بین ذهن و خارج «نسبت‌ها» را مشترک بین ذهن و خارج یافته و راه رسیدن به ارتباط درک و واقع ارتباطی قابل اعتماد و قابل محاسبه و ارزیابی و کنترل اما درباره پرسش بعد؛ راه حل مغز در خمره را همین فیلم‌ها ارائه کرده‌اند تقریباً همه‌شان یک‌جور راه‌هایی دارند تلاش حداقل کرده‌اند اینسپشن با «فرفره همیشه دوّار» آن‌جا که آموزش می‌دهد می‌گوید باید یک ملاک برای تشخیص خواب از بیداری داشته باشی ملاکی که در حقیقت به تو نشان دهد درون خمره هستی یا بیرون آن خودش یک فرفره داشت اگر آن را می‌چرخاند و برای همیشه می‌چرخید می‌فهمید در خواب است زیرا در بیداری فرقره متوقف خواهد شد سورس‌کد در نهایت دنیای مجازی و واقعی را موازی می‌نمایاند وقتی مغز درون خمره می‌تواند پیامکی را به دنیای واقعی ارسال کند بعد از این‌که جلوی انفجار قطار را گرفت اگر چه او هرگز از خمره خارج نشد و برای همیشه در همان ماند ولی در دنیایی بود که حقیقت داشت دنیایی که خواب نبود رؤیا نبود کاملاً هم‌تراز با دنیایی بود که دیگران در آن می‌زیستند زیرا پیامک یک امر واقعی‌ست و نمی‌تواند که از درون خمره ارسال شود ماتریکس هم این را داشته در همان اولین قسمت وقتی بچه‌ها در خانه خرابه‌ای بازی می‌کنند وقتی قانون جاذبه به هم می‌خورد وقتی کودکی ضعیف قاشقی را تنها با نگاه خویش خم می‌کند نئو با دیدن این معجزه‌ها این خرق عادت‌ها می‌پذیرد که مغز درون خمره است زیرا در دنیای واقعی جایی که زایان قرار دارد این پدیده‌ها اتفاق نمی‌افتد اما شاید از همه جالب‌تر توتال‌ریکال باشد آن سکانس لابی مردی که دیشب از دست زن خود فرار کرده تازه فهمیده چیزی غیرعادی در زندگی‌اش وجود دارد زن دیگری آمده و تلاش کرده او را آگاه نماید زنی که بعد می‌فهمیم در حقیقت یار قدیم وی بوده زمانی که پلیس مخفی بود و بسیار قدرتمند قبل از شستشوی مغزی حالا در فضای تردید گرفتار شده همکار کارخانه‌اش روبه‌روی او قرار گرفته است اصرار دارد که تو هم‌اکنون درون خمره‌ای مغزی که تمام اطلاعاتش را از سیم‌ها می‌گیرد او باور می‌کند ابتدا زیرا همه شواهد دال بر همین معناست به رفیق همکارش اعتماد کامل دارد غافل از این‌که او از ابتدا به عنوان مأمور مخفی مراقب او بوده درست مثل همان زنی که تصور می‌کرده دارد حرف‌های رفیق قانع‌کننده است ولی یک ملاک برای وی وجود دارد تا بفهمد درون خمره هست یا نیست در توتال‌ریکال این ملاک «عشق» است حس عجیبی که نسبت به آن زن جدید پیدا کرده همین امر قلبی او را رهنمون می‌گردد رفیق خود را با یک هدشات می‌کشد و البته نجات هم پیدا می‌کند زیرا به این ملاک قلبی اعتماد می‌نماید همه این‌ها تلاش دارند راهی برای اثبات امکان خودتشخیصی مغز وقتی در خمره است ارائه نمایند پوزیتیویسم منطقی یا همان اثبات‌گرایی و حتی ابطال‌گرایی که در ایران با نام حاج‌فرج دباغ (سروش) و در جهان غرب معمولاً با نام پوپر گره خورده است نمی‌دانم آیا بتواند مسأله مزبور را حل نماید یا خیر باید بیشتر مطالعه بفرمایید بنده هم مقدار اندکی با آن آشنایی دارم این دیدگاه به فلسفه که می‌رسد برچسب ایدئولوژی روی دین و فلسفه گذاشته آن‌ها را خارج از چارچوب علم قرار می‌دهد چرا که از نظر آن‌ها نه اثبات‌شدنی‌ند و نه انکارپذیر مغالطه را در مطالب قبلی عرض کردم اشتراک لفظی بین واقعیت پیرامون ما با واقعیت پیرامون خمره ما واژه واقعیت را برای ادراکاتی که اکنون داریم وضع نموده‌ایم و از این واژه چنین خصوصیتی را اراده می‌کنیم اما این شبهه با تعمیم واژه واقعیت به چیزی که در پیرامون خمره جریان دارد عملاً ما را دچار مغالطه می‌نماید از باب استعمال یک لفظ در دو معنای مختلف واقعیت تنها یکی از این دو است اگر به پیرامون خمره واقعیت بگوییم به آن‌چه مغز درون آن می‌پندارد که نمی‌توان واقعیت گفت شاید همین هم منظور نظر این افراد است در حالی که اصل این واژه و معنایی که به آن منسوب شده از درون برآمده یعنی ما «واقعیت» را از آن‌چه حس کرده‌ایم ساخته‌ایم چطور می‌توانیم آن را به وعائی غیر خود نسبت دهیم؟! به وعائی که اصلاً نه می‌دانیم هست و نه درکی از آن داریم راز پاسخ به تمام این اشکالات در تعریف عقل است اگر کارکرد عقل را وساطت در سنجش بدانیم عقل تنها موضوعاتی را درک می‌کند که توان سنجش آن‌ها را دارد عقل ما قادر نیست وعاء پیرامون خمره را بر فرض وجود درک و تحلیل کند لذا عملاً داریم موضوعی را به ابزاری می‌دهیم که قادر به پردازش آن نیست این در حقیقت ارائه تخیّلات به قوه عاقله است تخیّل تنها تخیّل می‌آفریند و شبهه مغز در خمره از همین سنخ تخیّلات است مغز نه می‌تواند اثبات کند و نه انکار فقط می‌تواند بگوید: این موضوع کار من نیست! این را به قوه خیال بسپارید! آن جمله از هیوم را در مقاله‌ای دیدم که استاد محمدحنیف طاهری یکی از طلبه‌های قم در نشریه پرتو خرد منتشر ساخته بود متآسفانه نشریه را ندارم تلفن تماسی از ایشان هم نیافتم ولی ایمیلی برایشان ارسال کردم تا مستند خود را ارائه کنند همین قم هستند اگر جوابی نیافتم باید که بروم دفتر نشریه در خیابان حجتیه قم نسخه‌ای از آن نشریه را بیابم و رفرنس مقاله را بردارم گاهنامه پرتو خرد، آبان 1388 اگر به دستم رسید اطلاع خواهم داد با کلبه کرامت هم که قطعاً آشنا هستید؟! آقای حسن عباسی درباره هالیوود دقت‌های فلسفی خوبی داشته‌اند احتمالاً بتوانید از آثار و فعالیت‌های آنان نیز استفاده بفرمایید با فیلسوفان معتبر نیز مرتبط شوید مراکز بسیاری وجود دارد و آدم‌های خوب و فعال و قدرتمندی إن‌شاءالله مقاله مفید و پرباری تولید کنید موفق باشید [ادامه دارد...] برچسب‌های مرتبط با این نوشته: مباحثه 267 - فلسفه 62 - آقامنیر 105 - << >>
نوشته شده توسط: سید مهدی موشَّح	نظرات شما ^

در صفحه نخست می‌خوانید: حلقه میانی چیست؟ - دبیرستان سرای ایرانی - ایده پرتقالی -
نسبت عقل و دین 19 +	شنبه 93 اسفند 9 - 12:0 عصر
استاد موشح با عرض سلام وادب و احترام. مزاحم شدم تا سوالی از خدمت شما بپرسم. در فلسفه ی اسلامی گفته می شود که انسان خودش(نفسش) را با علم حضوری درک می کند. هیوم معتقد است که نفس را با علم حضوری و حصولی نمی توان درک کرد چون هیچ وقت از حالتی خالی نیست و همیشه همراه با حالتی مانند شادی،غم،ترس و...می باشد پس نفس را چون هیچگاه از حالتی خالی نیست نمی توان درک کرد. و فلاسفه ی اسلامی معتقدند که اگر با داشتن حالتی درک کنیم آن علم حصولی می باشد. آیا این سخن هیوم از اعتبار برخوردار است؟چون هیچ گاه نفس از حالت خالی نیست پس نه با علم حضوری می توان آن را یافت نه علم حصولی. با تشکر و سپاس فراوان از شما استاد گرامی. التماس دعا. توجه شما را در ابتدا به چند مقوله فلسفی و منطقی جلب می‌نمایم ماده و صورت جوهر و عرض جنس و فصل حد و رسم ذاتی و عرضی نفس و کیفیت (کیفیت = علم) وجود و ماهیت اولی ذاتی و شایع صناعی علّت و معلول حضوری و حصولی وحدت و کثرت این دوگانه‌ها شما را متوجه چه مطلبی می‌کند؟ چه چیزی در همه این‌ها مشترک است؟ چه ویژگی در این فلسفه هست که چنین دوتایی‌‌هایی در منطق و فلسفه دارد؟ بسیار ساده همان آخرین دوتایی منشأ تمام این گرفتاری‌هاست «وحدت و کثرت» استاد حسینی چند مسأله اغماض‌ناپذیر فلسفه را برشمرده‌اند که «نسبت بین وحدت و کثرت» یکی از آن‌هاست هر فیلسوفی با هر مبنای فلسفه‌ای که بدان معتقد باشد ناگزیر است موضعی روشن در تبیین «نسبت بین وحدت و کثرت» اتخاذ نماید این یکی از مسائل اغماض‌ناپذیر در فلسفه است با ذکر یک مثال عرض می‌کنم فیسلوف با خاکستر مواجه می‌شود این خاکستر تا چند ساعت پیش چوب بوده است چوب تبدیل به خاکستر شد این تبدیل را فلسفه باید بتواند توصیف نماید فیلسوف اصالت ماهیتی «ماده و صورت» را طرح نموده ماده یا هیولا را «قوّه» می‌داند صورت را «فعلیّت» معتقد است وحدت بین خاکستر و چوب در ماده آن‌هاست و تفاوت در صورت نوعیّه‌ای که بر آن‌ها عارض شده یعنی ماده باقی مانده بدون تغییر و صورت عوض شده است و چون نمی‌توانسته هیچ حیثیت قابل درکی از ماده بیان نماید آن را «قوّه محض» می‌دانسته نام آن را هیولای اولی گذاشته می‌گوید هیچ‌چیز نیست جز فقط «توانایی» توانایی محض قوّه‌ای که با عارض شدن «صورت» به فعلیّت می‌رسد و منشأ اثر می‌گردد همین را بعد متناظر کرده در نفس و جنس و فصل را ساخته جنس را معادل ذهنی و تصوّری از ماده و فصل را معادلی برای صورت اصالت وجودی اما این تفسیر را برنتافته او نمی‌توانسته قبول کند که واقعیت شیء مرکب از دو جزء باشد؛ ماده و صورت او چون ماهیت را اعتباری می‌داند نظر علامه طباطبایی(ره) در این تفسیر ملاک است و گرنه استاد فیاضی معتقد است منظور ملاصدرا از «اعتباری» چیز دیگری‌ست! واقعیت خارجی را مصداق مفهوم وجود می‌داند پس ناگزیر با بسیط دیدن مفهوم وجود در ذهن باید واقعیت خارجی را نیز یک تکه و یک‌پارچه می‌گرفت بر خلاف ماهیت که در ذهن دارای اجزاء بود و می‌توانست حاکی از واقعیت ذواجزاء باشد پس اصالت وجودی «ماده و صورت» را نپذیرفت حالا چگونه باید «وحدت و کثرت» را توصیف می‌کرد؟! بالاخره چوب و خاکستر نیاز به چیزی دارند که آن‌ها را با هم مرتبط نماید و از آهن متمایز سازد چون او خود را فیلسوف رئالیست می‌داند نمی‌خواهد بپذیرد که می‌شود چوب تبدیل به آهن گردد! او باید پاسخ دهد چه چیزی بین چوب و خاکستر مشترک است که بین چوب و آهن نیست از این‌جاست که حرکت جوهری در می‌آید نوعی تغییر در ذات بسیط نوعی تحوّل را ملاصدرا ترسیم می‌نماید و تخیّل که امر جوهری و وجود محض که بسیط است و غیرقابل تجزیه در ذات خود دارای حرکت باشد تا تغییر آن قابل توجیه گردد و با تشکیک وجود با تشأن و آنات و حالات قوابل تشکیک طولی و عرضی بسازد که البته بعضی از خود وجودی‌ها نیز به تشکیک عرضی ایراد دارند در هر صورت وحدت را که به وجود جوهری بسیط تعریف نمود کثرت را آورد روی قوت و ضعف در ذات همان وجود خیلی غیرقابل درک و فهم است؟! نگران نباشید برای خیلی‌ها همین‌طور است! به نور مثال زد مصنّف که تفاوت نور قوی و ضعیف در چیست؟! در همان نوریّتی که وجه اشتراک این‌دوست بعد هم مفسرین معاصر از جمله استاد مصباح تعریض زدند که: البته که می‌دانیم نور دارای ذرّه است فوتون یعنی و این قوّت و ضعف ناشی از ترکیب نه از بساطت ولی خب این مثال است دیگر فقط برای تقریب به ذهن شما اصلش را این‌طور تصوّر بفرمایید! غافل از این‌که اصلاً اگر این ترکیب نمی‌بود این تعداد و کمیّت تغییر نمی‌کرد قوی و ضعیف بی‌معنا می‌شد و غیرقابل تصوّر زیادی پیش رفتم به نقد نظریه اصالت وجود در تبیین نسبت بین کثرت و وحدت نزدیک شدم ولی غرضم این نیست این‌که عرض نمایم دوتایی‌های فوق همه از سنخ «نظریات وحدت و کثرتی»اند وجود را مانند قوّه تعریف کردند جوهر را نیز جوهر را نمی‌شود دید نمی‌شود درک کرد مگر به کیفیت آن مگر به کمیّت آن مگر به مکان و زمان آن مگر به نسبتی که با سایر اشیاء و تمایزی که با آن‌ها دارد این‌ها همان مقولات نه‌گانه عرضی هستند که معمولاً در کنار جوهر به «عشر» تعبیر می‌شوند جوهر در اصالت ماهیت وضعیتی داشت که در اصالت وجود همین حال را «وجود» پیدا کرد وجود هم قابل درک نیست زیرا هر درکی که از او واقع شود در حقیقت کیفیت است کیفیاتی که ما از آن وجود درک می‌نماییم که قبلاً آن را اعراض می‌دانستند و از سنخ ماهیت و امروزه قرار است آن کیفیات وهمی باشد ساخته ذهن ما در مواجه با بساطت موجودی که با آن مواجه هستیم! می‌رسیم به علم برای انسان یک نفس مجرّد تصوّر نمودند و علم را «کیف» آن نفس دانستند کیف هم به معنای اصالت وجودی‌اش هیچ چیزی نیست جز همان نفس تعبیر استاد جوادی در این مطلب یاری‌گر خوبی‌ست «موج دریا» تصوّر فرمایید دریا موّاج است موجی روی آب می‌بینید این موج چیزی غیر از خود دریا نیست این تصویری‌ست تمثیلی از علم که عارض بر نفس مجرّد شده است اصلاً نسبت بین جوهر و عرض را این‌طور در نظر گرفته‌اند که قائل شده‌اند تحقق عرض همیشه «در موضوع» است و اما جوهر را تعریف کرده‌اند به «لافی‌موضوع» در خارج! حالا نتیجه کلام اگر وجود در خارج شناخته نمی‌شود و مورد ادراک عقلانی قرار نمی‌گیرد مگر با مشاهده آثار آن یعنی کیفیت‌ها یعنی اعراض یعنی در حقیقت همان ماهیت ما واقعیت را به همین کیفیت‌ها درک می‌کنیم از زردی و سرخی و سیاهی و سفیدی آن مفصل مطلبی هم علامه در اصول فلسفه و روش رئالیسم دارند با شرح مفصل استاد مطهری(ره) با همین تعبیر سفیدی و سیاهی هم شروع می‌کنند به تحلیل ادراک ما از واقعیت بگذریم در هر صورت شناخت ما از طریق اعراض به واقع منتهی می‌شود و وجود را تنها پس از «تحلیل عقلی» به دست می‌آوریم شاید اصالت وجودی‌ها همین ایراد را به ماهیتی‌ها بگیرند که شما در همان نگاه اول و ظاهری اسیرید و نتوانستید واقعیت را به درستی و عاقلانه تحلیل نمایید همین بحث را بیاورید در نسبت بین نفس و علم همه حالات ما عارض بر نفس هستند و حتی علم ما هم عارض بر نفس است وقتی به سراغ شناخت نفس خود می‌رویم نفس از جنس جوهر است و مجرّد ما که نمی‌توانیم در نخستین ادراک آن را ببینیم و لمس نماییم ما اعراض آن را درک می‌کنیم یعنی علم و تمام حالات عارض بر آن‌را ما «غم» را درک می‌کنیم «گرسنگی» را درک می‌کنیم «شادی» را درک می‌کنیم «اطلاع خاص نسبت به یک موضوع مشخص» را درک می‌کنیم که همان مصداق علم باشد و بعد در تحلیل پس از تحلیل ماهیات ادراک‌شده است که به تولید معقول ثانی «نفس» که یک معقول ثانی فلسفی‌ست دست می‌یازیم پس: مخلص کلام وقتی نقد هیوم را می‌شنوید بدانید که متوجه همین مطلب است یعنی چطور می‌شود اعراض را دور زد و به سراغ جوهر رفت؟! البته پاسخ فلاسفه هم روشن است آن‌ها عقل را قادر می‌دانند که با تحلیل‌های خود بتواند اعراض را دور بزند کنار بگذارد و به حاقّ و حقیقت نفس دست یابد و خودشان معتقدند این کار را کرده‌اند البته عرفا نظر دیگری دارند آن‌ها بدون این تحلیل‌های عقلانی معتقدند می‌توانند حاق نفس را درک نمایند درکی که شاید قابل توصیف عقلانی نباشد و تعبیر ابوسعید به چوبین بودن پای فلاسفه اشاره به همین ناتوانی عقل در توصیف این ادراک شهودی و درونی‌ست اما آیا هیوم قانع می‌شود؟! خیر! زیرا او عقل را به صورت دیگری تعریف می‌نماید او ذهن را ایزوله می‌کند ذهن را کاملاً مجازی می‌پندارد او معتقد است اگر چه عقل محض می‌تواند با تحلیل به ادراکاتی حضوری دست یابد که قواعد ریاضی را از این دست می‌داند ولی نمی‌تواند این مفاهیم را به خارج و واقعیت نسبت دهد او عقل را «واقع‌نمای بالمطابقة» نمی‌داند برخلاف فلاسفه اسلامی لذا فلاسفه اسلامی وقتی تحلیل عقلانی کردند از نفس از همان ادراکات عرضی با تمام کیفیت‌ها و حالات و علم‌های حضوری و حصولی‌اش حالا این تحلیل را نسبت می‌دهند به واقع زیرا آن را معقول ثانی فلسفی می‌داند و عروض آن را در خارج مجاز اما هیوم با دیواری بتونی که میان مفاهیم تحلیلی و مفاهیم خارجی می‌کشد جوازی برای این عروض صادر نمی‌کند شاید همین است که از نظر وی نمی‌توان نفس را «کماهوحقّه» شناخت زیرا هر شناختی که حاصل شود تنها از «عوارض» آن است نه از خود آن! استاد حسینی(ره) این نحو از شناخت را «معرفت بالآثار»‌ نام می‌نهد و کافی برای درک واقعیت و وافی برای مقصود ما از درک یعنی تصرّف در واقعیت نمی‌داند! امیدوارم مطلب روشن شده باشد اگر نشد بفرمایید تا بیشتر بتفلسفم! :) [ادامه دارد...] برچسب‌های مرتبط با این نوشته: مباحثه 267 - فلسفه 62 - آقامنیر 105 - << >>
نوشته شده توسط: سید مهدی موشَّح	نظر دهید!

در صفحه نخست می‌خوانید: حلقه میانی چیست؟ - دبیرستان سرای ایرانی - ایده پرتقالی -
نسبت عقل و دین 18 +	سه شنبه 93 بهمن 28 - 9:0 عصر
با توجه به فرمایشات شما که قبلا هم فرموده بودید اینها برای فردی که به خداوند ایمان دارد صادق است اما شخصی که از عقل و خطاهای آن سخن می راند و ایمان به خدا ندارد نمی توان چنین مطالبی عنوان کرد. بنده به دنبال براهینی بودم که بتوان اعتبار عقل را برای شخصی که عقل را زیر سوال می برد و ایمان به خدا ندارد اقامه کرد که با این تناسب راهی باقی نمی ماند. برای فردی که به خدا ایمان ندارد هم راهی هست اما نه آن راهی که معمولاً تصوّر می‌شود برای «کافر» راهی نیست راهی که بتوان او را بازگرداند زیرا کافر سعی در پنهان کردن دارد می‌داند و عمل نمی‌کند می‌فهمد و انکار می‌نماید این را خوب دقت بفرمایید کاملاً «هیچ برهانی نمی‌تواند اختیار را نفی نماید» این لازمه دوره امتحان است خداوند به انسان اختیار داده است برهانی وجود ندارد و نه استدلالی که بتواند اختیار بشر را از بین ببرد همان‌طور که نظر خداوند هم بر همین بود وقتی که فرمود اگر می‌خواست همه را به جبر مسلمان می‌کرد اما غرض خلقت دنیا با این مطلب منافات دارد پس بی‌دین را فقط می‌شود متوجه کرد بفهمد مسیر را اما اختیار او همیشه پابرجاست زیرا «لا إکراه فی‌الدین» اگر این مطلب را توجه داشته باشیم اکنون به سراغ برهانی نمی‌رویم که آثار جبری داشته باشد پی براهین اختیاری می‌گردیم برهانی عقلی که با اختیار همراه باشد، از سنخ چند استدلال نظری صرف نیست براهین عملی‌ست عرض شد که خداوند به واسطه ربوبیت خود بندگان را این‌طور هدایت می‌نماید شرایطی را پدید می‌آورد تا در آن شرایط عمل نمایند تصمیم بگیرند و تعیین مسیر کنند شما یک فرد بی‌دین را در مقابل تصمیمی قرار بده جایی که مجبور باشد الف یا ب را انتخاب کند و در حدّ ظرفیت او در حدّ فهمی که از خوب و بد دارد به آزمون بکش اگر منافع خود را زیر پا گذاشت و طرف خوب را گرفت... به قول یکی از فلاسفه اگر بین خوبی و خوشی در آن موضوع خاصّ امتحانی طرف خوب را برگزید نه طرف خوش را او یک گام به پیش آمده او یک گام خداشناس شده او یک مرحله از آزمون عقلانی را با موفقیت پشت سر گذاشته است و به ظرفیت عقلانی جدیدی دست‏یافته حتی اگر هنوز خداباور نشده باشد موحّد نباشد خداوند به او قدرتی عطا می‌کند به عقل او که اکنون گزینه‌های جدید هدایت را بتواند بسنجد هرگز با یک ناآشنای اسلام در همان اولین ملاقات نباید از همه فروع و اصول سخن گفت لازم هم نیست همه مسائل فلسفی را طرح کرد اصلاً مگر با استدلال فلسفی کسی مسلمان می‌شود؟ و به خدا ایمان می‌آورد؟ سؤال این‌جاست آیا استدلال نظری رفتار فرد را تغییر می‌دهد؟ یا استدلال عملی؟ استدلال عملی همان است که عرض شد ربوبیّت هدایت قرار دادن فرد در انتخاب‌هایی که طرفین را بفهمد عدل و ظلم را در گزینه‌ها درک کند در ظرفیت و قدرت او نیز باشد که بتواند اختیار صحیح داشته باشد اکنون اگر خودپرست نبود راه هدایت برای او باز می‌شود اما اگر خودپرستی وجودش را گرفته کر و کور گشته مهر بر قلب او زده می‌شود فردی که سال‌های سال ظلم و ستم کرده با این‌که التفات به این معنا هم داشته چنین انسانی از روی اختیار نفی خدا می‌کند مگر می‌شود با برهان نظم و علیّت و حتی صدیقین او را به راه آورد؟! در برابر آنان‌که خارج از دین هستند اگر به دنبال استدلالی برون‌دینی هستیم راه آن دعوت به انصاف است نه دعوت به همه فروع دین همان راهی را باید رفت که انبیاء عظام الهی به هدایت خاصّه پروردگار رفتند باید انسان‌ها را دعوت به یک پله بالاتر از آن‌چیزی کرد که هستند یک گام فراتر از ظرفیتی که هم‌اکنون دارند باید آن‌ها را در مسیر اعمال و رفتارها و مناسکی قرار داد که عقل‌شان رشد یابد عقل مانند چشم است مانند گوش همه قوای انسان همین رویه را دارند رشد دارند قوت و ضعف دارند انسانی که یک عمر سراسر گناه و ظلم پشت سر خود دارد عقل وی در درک خداوند و وجودات ماورایی ضعیف شده است مانند فردی که از فرط تنبلی بازوان قدرتمندی ندارد یک سطل آب را هم نمی‌کشد چطور می‌شود از او خواست در مسابقات مردان آهنین شرکت جوید؟! آنان که می‌پندارند با استدلال عقلی مثلاً می‌شود با راسل و نیچه و هیوم و امثال وی سخن گفت این نکته را فراموش کرده‌اند که خداوند بر قلب معاندان و به‌عمدانکارکنندگان مهر زده است کسی که در کودکی گردن جوجه گنجشکی را می‌شکند و موری را بی‌دلیل زیر پا له می‌کند فردی که کشتار غزه و ستمگری صهیونیست‌ها وی را نمی‌رنجاند قلبش از سنگ شده است یعنی بخشی از قوای عقلی خود را از دست داده است عقل است که عدل و ظلم را تشخیص می‌دهد چنین انسانی توانایی درک و پذیرش خدا را دارد؟! آنان‌که تصور می‌کنند با این فلاسفه غربی می‌شود سخن از دین گفت و با استدلالات عقلی و براهین محض آنان را به پذیرش اصول توحیدی واداشت این افراد عقل را «مطلق» فرض کرده‌اند خیال کرده‌اند عقل یک قوه نامتناهی و لایتغیّر است عقل مسلمان و کافر مساوی هم قدرت برابر دارد عقل را از سنخ سایر قوای انسانی فرض نکرده‌اند که تغییر می‌کند ضعیف و قوی می‌شود نقصان و کمال پیدا می‌کند که اگر این‌طور می‌اندیشیدند هرگز آن‌طور قضاوت نمی‌نمودند! انسانی که یک‌بار به خاطر دزدی رفیقش سکوت کرد و علیه وی شهادت نداد به همان اندازه قوای عقلانی خود را از دست داده در تشخیص صحیح و غلط و بالعکس هر انسانی که به تشخیص عدل و ظلم عمل کرد و حتی با برادرش به خاطر دزدی مقابله نمود یک گام، ارتقاء عقلانی یافته: «من عمل بما علم علّمه الله ما لم یعلم» در نظر استاد حسینی (ره) تفکر یکی از رفتارهای بشر است و مانند سایر رفتارهای وی تابع اختیار! [ادامه دارد...] برچسب‌های مرتبط با این نوشته: مباحثه 267 - فلسفه 62 - آقامنیر 105 - << >>
نوشته شده توسط: سید مهدی موشَّح	نظر دهید!

در صفحه نخست می‌خوانید: حلقه میانی چیست؟ - دبیرستان سرای ایرانی - ایده پرتقالی -
نسبت عقل و دین 17 +	دوشنبه 93 بهمن 20 - 8:0 عصر
استاد بسیاری از فلاسفه می گویند که هر چیز اعتبار خود را از عقل می گیرد و عقل اعتبار خود را از خودش می گیرد. آیا این جمله درست است؟اگر اشتباه است پس عقل اعتبار خودش را چگونه به ثبوت می رساند؟ و اگر اینگونه استناد کنیم که عقل اعتبارش را از خودش می گیرد که با دور مواجهه می شویم و در کتاب «شکاکیت،نقدی بر ادله» نوشته ی دکتر عسگری انتشارات بوستان، آمده است: نمی توانیم بپذیریم که عقل اعتبارش را از خودش می گیرد و بنده نمی دانم کدام درست است و جواب صحیح چیست. اگر هر زمان فرصت یافتید لطف نمایید پاسخ فرمایید متشکر خواهم شد. برادر من این همان بحث ملاک است پیش از این به آن پرداختیم که ملاک صدق و کذب قضایا ملاک اثبات انطباق یا عدم انطباق اداراکات ما با واقع یا درون ماست یا بیرون ما این دقیقاً تکرار همان گفته‌هاست اگر ملاک درون عقل باشد یعنی عقل خود ملاک داشته باشد یعنی بگوییم عقل را به خودش می‌سنجیم و همه چیز دیگر را نیز به عقل عرض شد که همان‌طور که فرمودید هم می‌شود گفت دور می‌شود و هم می‌شود گفت که اصلاً ملاکِ درون چطور راستی‌آزماییِ بیرون را می‌نماید؟! خووووب ابتدا باید دقت نماییم که منظور از «اعتبار عقل» چیست؟ وقتی فلاسفه گفتند: اعتبار عقل به خود اوست از این جمله چه اراده کرده‌اند؟ تا مبادا چون آن‌چه ویتگنشتاین درباره فلاسفه می‌گوید به ورطه بازی با الفاظ و کلمات و واژگان بیافتیم اعتبار یعنی حجیّت حجیّت یعنی حجّت و استدلال داشتن استدلال یعنی دلیل متقن و قطعی آوردن بر... بر چه؟ اصلاً عقل قرار است حجّت باشد برای چه چیزی؟ ما عقل را برای چه می‌خواهیم؟ که حالا دلیل بیاوریم بر صحّت آن؟ که بگوییم کار خود را قطعاً درست انجام می‌دهد؟ گرفتاری همین‌جاست باید روشن نماییم که معتبر بودن عقل چه معنایی دارد آیا کار عقل «شناخت جهان» است که هر شناختی توسط آن معتبر باشد؟ یا کار عقل «تنظیم رفتار ماست» تا هر کاری را اگر بر مستوای عقل انجام دادیم معتبر بدانیم؟ معمولاً فلاسفه نیز دو کار برای عقل در نظر گرفته و بر همین اساس آن را به «نظری» و «عملی» تقسیم نموده‌اند محصول بخش اول را گزاره‌هایی می‌دانند که به «هست»، «است» و «نیست» ختم می‌شود و محصول بخش دوم را گزاره‌هایی که با «باید» و «نباید» آغاز می‌گردند و این وسط عقل فقط حکم می‌دهد یک‌بار به «هست» حکم می‌دهد و «است» و بار دیگر به «باید» عقل در این حکم دادن چه مستمسکی دارد؟ بر چه ملاکی عمل می‌کند؟ چه مستنداتی دارد؟ چه دستگیره‌ای که بدان بیاویزد تا سقوط نکند؟ منظور از اعتبار همین است بعضی عقل فلاسفه را به «خودبنیادی» متهم ساخته‌اند عقلی که به خود متکی‌ست آیا عقل می‌تواند به خود متکی باشد؟! «بسم‌الله الرحمن الرحیم، إقرأ باسم ربک الذی خلق، خلق الإنسان من علق، إقرأ و ربّک الأکرم، الذی علّم بالقلم، علّم الإنسان ما لم یعلم، کلاّ إن الإنسان لیطغی، أن رآه استغنی ...» انسان مؤمن نمی‌پذیرد که عقل مستقل باشد بی‌نیاز از غیر به تنهایی بفهمد و حکم نماید اما اگر عقل را بدون خالقش و جدای از روابط اصیلی که با حقایق جهان دارد اگر عقل را کاملاً آن‌طور که مادیون می‌گویند تعریف کنیم چون نمی‌توانیم هیچ ملاکی بیرون آن بیابیم که به استنتاجات آن اعتبار دهد... چرا؟! عرض شد قبلاً زیرا آن ملاک بیرونی خود نیز ابتدا باید به عقل تشخیص داده شود و این تشخیص نیز بنفسه محتاج ملاک صحّت است و به تسلسل می‌کشد وقتی ملاک را نمی‌توانیم بیرون عقل داشته باشیم درون عقل هم هر ملاکی که باشد درونی‌ست و بیرون‌نما نیست وقتی به بیرون متکی نباشد بیرونی که آن را «واقع» می‌نامیم ملاک درونی که نمی‌تواند صحّت ارتباط با واقعیت بیرونی را کنترل نماید! در این شرایط است که انسان رها شده فردی که عقل خود را تک می‌بیند تک و تنها در دنیایی از اداراکات صحیح و سقیم وقتی هیچ راهی ندارد تا ثابت نماید آن‌چه می‌فهمد صحیح است یا ناصحیح ناگزیر است بگوید: «هر چه هست همین است، حتی اگر نباشد!» یعنی بنا را می‌گذارم بر عقل خودبنیاد بر تشخیص خودم بر اعتبار ذاتی و درونی عقل هر چه باداباد شد که شد، نشد هم که دیگر کاری از من بر نمی‌آید! مسأله بوقلمون راسل را اگر شنیده باشید از همین دست مسائل است بوقلمونی را تصویر می‌کند که هر شب ساعت 9 غذا داده می‌شود این‌قدر این پدیده تکرار می‌شود به مدّت تقریباً یک‌سال که بوقلمون به این نتیجه می‌رسد: «من هر شب ساعت 9 غذا می‌خورم» تا این‌که شب سال نو بوقلمون را ساعت 9 کباب می‌کنند و می‌خورند! راسل از همین دست فیلسوفان است فیلسوفانی که عقل را رها و ول یافته‌اند خب ناگزیرند به چنین تردید و شکاکیتی دربغلطند راسل می‌گوید سال‌ها و قرن‌ها و هزاره‌ها هم اگر خورشید از مشرق طلوع کرده دلیل نمی‌شود ناگهان فردا از مغرب طلوع ننماید! یعنی نمی‌توان به گزاره‌های استقرایی و استنتاجی عقل اتکا کرد اکنون چنین انسانی چه باید بکند؟! آیا سوار ماشین نمی‌شود؟ آیا فرمان ماشین را به چپ و راست نمی‌چرخاند؟ آیا موقع غذا خوردن گوشت را به دهان نمی‌گذارد؟ چرا نمکدان را نمی‌جود؟! وقتی راسل رابطه علیّت را نفی می‌کند پس ممکن است هر لحظه نمکدان هم مانند گوشت قابل خوردن شود! چیزی در ورای همه این گفته‌ها هست که ملاکی برای عقل می‌شود برای فردی که خدا دارد اعجازی درون وی رخ می‌دهد خداوند وجود دارد اوست که عقل را خلق کرده و اوست که عقل را می‌شناسد و اوست که می‌داند عقل قادر به شناخت صحیح نیست اگر دستگیری نشود و متکایی در ورای خود نداشته باشد خداوند دست عقل را گرفته و می‌گیرد خداوند انبیاء را ارسال کرد خداوند عقل را هدایت کرد خداوند برای عقل مسیری هموار تدارک نمود و البته برای حرکت عقل در مسیر مورد نظر چیزی درون آن قرار داد باید هم باشد باید چیزی درون عقل باشد که با مسیر طراحی شده چفت و جور شود تا عقل در آن بیافتد و حرکت کند «عجز» «ناتوانی» «تسلیم» عقل با «استغنا» به مسیر طراحی شده نمی‌افتد عقل خودبنیاد نمی‌تواند رشد نماید به سقوط شبیه‌تر است تمام فعالیت‌های استنتاجی او خداوند حوادث و پدیده‌هایی در زندگی بشر تدارک دیده است هر انسان تک‌تک ابناء بشر انسان به انسان این اتفاق می‌افتد اصلاً چه بسا گروهی از ملائک متولّی این امر باشند تک به تک زندگی هر فرد مخلوق را بنگرند و سازوکارهای حوادث پیش‌روی وی را معماری کنند در این حوادث عقل به «عجز» می‌رسد در هر بار به عجز رسیدن راهی در برابرش می‌گشاید دو دعوت دعوت به تسلیم در برابر قوه برتر و اطاعت از مسیر ربوبی و یا اتکا بر خود پای‌فشردن بر درک ناقص عقلانی خویش و ادامه راه بر این مسیر ناهموار مثلاً عقلایی انسان در هر حادثه عاجزکننده در مقابل همین انتخاب قرار دارد و متناسب با اختیاری که می‌کند قدرتی به عقل وی اعطا می‌شود یا نمی‌شود عقلی که تسلیم شد ملاکی از بیرون به وی اعطا می‌گردد که بتواند قضاوت‌هایی که در گذشته داشته ارزیابی نماید و با این ملاک بسنجد و بفهمد چقدر مطابق بوده و چقدر غیرمطابق پس این‌که به دنبال ملاکی برای عقل بگردیم که اعتبار عقل را به درون یا بیرون آن بازگرداند به نحوی که قطعی جواب دهد و بی‌تردید صدق و کذب را نشان چنین چیزی دست نیافتنی‌ست یعنی «خواسته‌اند» تا دست‌نیافتنی باشد اصلاً بنای‌شان بر این بوده چه کسی می‌تواند در برابر اراده خدا ایستادگی نماید؟! زیرا دنیا دار امتحان است و اگر حل‌المسائل می‌گذاشتند روی میز ما جوک بود نه امتحان سرگرمی بود و به سخره گرفتن تمام انسانیت امتحان است و در امتحان پاسخ‌ها را جلوی شما نمی‌گذارند حتی روشی قطعی برای رسیدن به پاسخ‌ها هم وجود ندارد شما را در شرایطی قرار می‌دهند تا در گرد و غبار قرار بگیری در تردید در وهم و ظن و گمان حرف حق را بشنوی حرف باطل را هم و حرف باطل باید به نحوی باشد که مشوب به حق شود باید باطل هم آن‌قدر وسعت بگیرد که بشود با حق اشتباه شود و خداوند به باطل فرصت داد ابلیس: «قال رب فأنظرنی إلی یوم یبعثون»، خدا: «قال فإنّک من المنظرین، إلی یوم الوقت المعلوم» (ص:81 و حجر: 38) اگر قرار بود عقل ابزاری باشد که مانند کولیس‌ورنیه دقیق اندازه بگیرد با ضریب دقتی در حدّ میکرون و بگوید آقای الف دروغ می‌گوید و آقای ب راست دیگر امتحان معنا می‌داشت؟ دیگر اطاعت خدا مفهوم پیدا می‌کرد؟ اگر خداوند چنین ابزاری به بشر می‌داد درِ خداپرستی از بن و ریشه تخته می‌شد و باب عقل‌پرستی باز همه انسان‌ها به عقل اتکا کرده و عمل می‌نمودند و نامی از خدا در زمین باقی نمی‌ماند دقت بفرمایید قرار است عقل «گیر» کند اصلاً بناست که عقل در برابر ادراکات خود متحیّر شود عاجز گردد عجز بخشی از راز خلقت دنیاست وقتی عاجز شد متوجه خدا می‌شود آن‌گاه خداوند راه را نشان می‌دهد اگر توکل کرد و تسلیم شد و راه را رفت از نجات‌یافتگان می‌گردد اگر استنکاف کرد به ورطه هلاکت خواهد افتاد آن ملاکی که در این مرحله خداوند به عقل اعطا می‌نماید فقط برای ارزیابی رفتارهای سابق است و حکم‌هایی که عقل پیش از این و در مرتبه سافل بدان رسیده خداوند ملاک ادراکات پیش‌رو را عطا نمی‌کند تا فرد مذکور همچنان در معرض امتحان باقی بماند تا زنده است زیرا انسان تا به مرگ دست نیافته در دار امتحان است بیچاره آن فلاسفه‌ای که این مسأله را نفهمیدند و این همه تفلسف بیهوده کرده‌اند! قصه قابیل: «فَبَعَثَ اللَّـهُ غُرَابًا یَبْحَثُ فِی الْأَرْضِ لِیُرِیَهُ کَیْفَ یُوَارِی سَوْءَةَ أَخِیهِ قَالَ یَا وَیْلَتَی أَعَجَزْتُ أَنْ أَکُونَ مِثْلَ هَـذَا الْغُرَابِ» (مائده:31) [ادامه دارد...] برچسب‌های مرتبط با این نوشته: مباحثه 267 - فلسفه 62 - << >>
نوشته شده توسط: سید مهدی موشَّح	نظرات شما ^

در صفحه نخست می‌خوانید: حلقه میانی چیست؟ - دبیرستان سرای ایرانی - ایده پرتقالی -
نسبت عقل و دین 16 +	دوشنبه 93 بهمن 6 - 2:0 عصر
مجدد برای سوالی مزاحم شدم. عده ای از فلاسفه ی غرب عقیده دارند که بسیاری از مطالبی که بدیهی می پنداریم به خاطر ساختار مغز ما می باشد. به عنوان مثال وقتی می گوییم «جزء از کل کوچکتر است» به خاطر ساختار این شکلی مغز ماست و اگر ساختار مغز ما را عوض کنند و یا طور دیگری خلق شده بود شاید ما نتیجه ای عکس این قضیه یا اصلا نتیجه ای دیگری می گرفتیم. آیا این گفته درست است؟ همان‌طور که پیش از این نیز عرض شد علوم امروز غرب از «درست» و «غلط» سخن نمی‌گویند یا شاید بهتر است بگوییم تعریف‌شان از صحیح و غلط تغییر کرده است زیرا نشان دادیم که در نظر فلسفی ایشان با مکاتب متعدّدی که دارند عملاً ارتباط مطلق و قابل اعتمادی با واقعیت وجود ندارد و هیچ ملاک معتبری که بتوان بر اساس آن پندار «مطابق» را از «غیرمطابق» تشخیص داد پس امروز در غرب چه می‌گذرد؟ غرب مکانی نه غرب اندیشه‌ای امروز در اندیشه غرب «تجربه» محور دانش است و تجربه به «کارکرد» منتهی می‌شود لذا طیفی از درست و غلط ایجاد شده طیفی که یک سر آن «درست» قرار گرفته البته به صورت توخالی دایره‌ای که حدّ است همان‌طور که در نمودارهای ریاضی ترسیم می‌شود یعنی آن‌چه دست‌نیافتنی‌ست و سر دیگر آن «غلط» و تمام نقطه‌های روی این خط روی این طیف هر کدام درست‌تر از آن‌طرفی و غلط‌تر از این‌طرفی علم تجربی صفر و یک نیست سیاه و سفید نیست کاملاً خاکستری‌ست هیچ‌ دانشمندی نمی‌گوید و نباید هم بگوید: «نظریه من درست است» بلکه می‌گوید: «نظریه من بهتر پدیده‌ها را تحلیل می‌کند» چرا؟ زیرا تعداد بیشتری از مصادیق را توجیه می‌نماید یعنی شمولیت بیشتری دارد این یک بحث روشی که مبادا با ذهنیت درست و غلط به سراغ علمی برویم که اساساً از چنین پیش‌فرضی ابا دارد عرض شد که فلسفه امروز غرب «فیزیک» است زیرا اگر فلسفه بناست «هستی» را بشناساند امروز «هستی» بر اساس نتایج تحقیقات در علم «فیزیک» تفسیر می‌شود وقتی فیزیک گفت جز ماده و انرژی چیزی در جهان نیست و آن دو را نیز کاملاً مادی معنا کرد عملاً روی فراماده خط بطلان کشید روح را انکار کرد جن را انکار کرد فرشته و ملائک را انکار کرد حتی خدا را هم اگر چه فیزیک‌دان‌هایی پیدا شوند که خداپرست باشند! همان‌طور که فلاسفه می‌گویند علمی که متکفّل «هستی‌شناسی»ست تنها اوست که شایستگی دارد تا موضوع سایر علوم را اثبات کند و درباره هست و نیست‌شان سخن بگوید وقتی این شیفت اتفاق افتاد و شناخت هستی در غرب به علم «فیزیک» سوییچ شد ؛) فیزیک اثبات‌کننده موضوع همه علوم دیگر گردید اگر شما از «دین» سخن بگویید فیزیک آن را واقع نمی‌پندارد موضوع آن را و لذا تبدیل می‌شود به یک علم مربوط به روان انسان و منتقل می‌شود به روانشناسی و می‌رود در زیرشاخه‌های گرایشات فردی و تحلیل می‌شود به: «پنداری که انسان‌های اولیه برای فرار از ترس ناشی از جهالت خود خلق کردند!» همین علم روانشناسی تحت تأثیر شدید فیزیک قرار گرفت و تابعی از «عصب‌شناسی» شد به حدّی که وقتی یک مثلاً بیمار دارای اختلال دوقطبی را مشاهده می‌کند یک روانشناس دقیقاً معتقد است با تمام وجود خود که حتماً بخشی از مغز وی آسیب دیده که این اختلال روانی در وی پدید آمده این تحلیلی‌ست کاملاً «رباتیک» از انسان همین است که امروز غرب در «چالش یافتن تفاوت میان ربات و انسان» فروافتاده چالشی که پاره‌ای مسائل اخلاقی مهم را فراروی اندیشمندان غربی نهاده است تصور بفرمایید کار به کجا رسیده که «نورواکونومیکز» ساخته‌اند (Neuroeconomics) شاخه‌ای میان‌رشته‌ای برای علم اقتصاد پیوندخورده با علم عصب‌شناسی در دانشگاه‌های معتبر دنیا تدریس می‌شود کتاب‌ها درباره آن نوشته‌اند درباره چه؟! این‌قدر یقین دارند به این‌که همه رفتارهای انسان ناشی از سلول‌های مغز است که یک رشته تخصصی فقط به این مطلب می‌پردازد کدام مطلب؟! به این‌که: «وقتی یک انسان تصمیم به خرید کالا می‌گیرد، این تصمیم چگونه در مغز وی تولید می‌شود!» نورواکونومیکز به این می‌پردازد بیشتر مباحث آن درباره «چگونگی تصمیم‌سازی» در مغز است هزاران فرد را در آزمایشگاه برده از الکترودهای گوناگون در مغز وی نهاده از دستگاه MRI کمک گرفته حتی سامانه‌های مغناطیسی ویژه‌ای طراحی کرده فرد را در مقابل دو کالا قرار داده‌اند تا ببینند چگونه یکی را بر می‌گزیند که چه بشود؟! که بعداً به سراغ من و شما بیایند و کاری کنند که به جای فلان کالا فلان کالا را بخریم! این رشته رسماً در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود عجیب نیست؟! یک سؤال: پس اختیار انسان چه شد؟ آیا تمام رفتار انسان تابع فعل و انفعال شیمیایی در سلول‌های مغز وی است؟! پس روح چه؟! بله برای انسانی که به ماوراء ماده معتقد نباشد انسان بی‌خدا همین را باید بگوید این است که ما معتقدیم باید در علوم انسانی تحوّل رخ بدهد این علوم انسانی کاملاً بر اساس «نفی ماوراء ماده» تنظیم شده است اگر بپذیریم که «خدا نیست» یا آن حرف زننده‌ای را بزنیم که نیچه زد قطعاً باید همین را بگوییم باید معتقد شویم که تمام تصمیمات انسان تمام تصوّرات وی تمام دانش تمام علومی که من و شما داریم در ذهن خودمان همه آن‌چه که ذهن می‌پنداریم چیزی جز چند میلیون یا میلیارد سلول نیست سلول‌هایی که در مغز ما آن‌هم نه در همه مغز تنها در کورتکس تنها در غشاء و بخش بیرونی مغز ما جا خوش کرده‌اند و دیگر هیچ! دیگر هیچ نیست تمام آگاهی و رفتار ما تابع همین واکنش‌هاست راحت‌تر بگویم به زبانی که شاید خود غرب‌اندیش‌ها هم ابا کنند همان‌طور که اکسیژن با ئیدروژن واکنش می‌دهد آب می‌سازد و مقداری گرما ماده و انرژی وقتی در خیابان یک زن خوبرو می‌بینید سلول‌های چشم شما که با انعکاس نور خورشید از چهره او تحریک می‌شوند زنجیره‌ای از فعل و انفعالات شیمیایی رخ می‌دهد و اطلاعات بین دندریت‌ها دست به دست شده در آکسون‌ها با جابه‌جایی یون سدیم تبدیل به جریان الکتریکی به سلول‌های مغز می‌رسد از طریق نخاع و بصل‌النخاع در نهایت واکنش‌هایی در سلول‌های مغز رخ می‌دهد یک پالس الکتریکی بازگشتی باز هم به کمک یون‌ها و واسطه‌گری مولکول‌های بزرگ آلی بین دندریت‌ها به سلول‌های کش‌سان ماهیچه‌های گردن و... صورت شما منحرف می‌شود به آن چهره خیره می‌شوید و چندین اتفاق دیگر در سایر اندام‌ها دوپامین هم ترشح می‌شود در مغز احساس لذّت پدید می‌آورد و اتفاقی می‌افتد که از منظر دین «چشم‌چرانی» نامیده می‌شود! همین؟! بله از نظر علوم امروز اتفاق این است اتفاقی که کاملاً با اختیار منافات دارد و انسان را نه حتی یک «جانور» نه حتی در حدّ یک «گیاه» به حدّ و اندازه یک «سنگ» پست می‌کند! انسان با این تعریف یک «جماد» است یک ربات! سؤال شما دقیقاً در این نقطه طرح می‌شود نقطه‌ای که بر چنین پیش‌فرض‌هایی متکی‌ست دانشمندی که چنین عقایدی دارد اکنون این نظریه را می‌دهد: «بدیهی تابع ساختار شکلی مغز ماست» قطعاً او باید معتقد شود که اگر ساختار شکلی مغز را تغییر دهیم انسانی دیگر خواهیم داشت با باورهایی متفاوت با اندیشه‌هایی دیگرگون و قطعاً با بدیهیاتی دیگر! مشکل تمام علوم غربی امروز همین است بخش بزرگی از وجود انسان را نادیده می‌گیرد؛ «روح» علم در روح انسان است دانش در روح اختیار در روح تصمیمات در روح اتخاذ می‌گردد شاید اگر مغز را پورت USB رایانه تصور نماییم و روح را دارای یک فیش USB که از طریق آن پورت به بدن متصل شده فقط به عنوان تصوّر تصوّر کردنش که ایرادی ندارد البته که اگر حسگر الکتریکی خود را روی پورت مذکور قرار دهیم در ارتباط میان روح و جسم وقتی تصمیم اتخاذشده توسط روح به بدن مادی منتقل می‌گردد جریان‌هایی را مشاهده خواهیم کرد حسگر ما ارتعاش‌هایی نشان‌مان خواهد داد اما معنای آن را نمی‌توان این گرفت که پورت مذکور تمام پیام‌ها را ایجاد کرده است شاید تنها به عنوان یک رابط عمل نموده! نظریه‌ای که شما بدان اشاره فرمودید قابل اثبات نیست حتی برای خود غربی‌ها هم بر اساس مکاتب معرفت‌شناسی امروزی غرب هم حتی نمی‌تواند علمی تلقّی گردد! [ادامه دارد...] برچسب‌های مرتبط با این نوشته: مباحثه 267 - فلسفه 62 - << >>
نوشته شده توسط: سید مهدی موشَّح	نظرات شما ^

در صفحه نخست می‌خوانید: حلقه میانی چیست؟ - دبیرستان سرای ایرانی - ایده پرتقالی -
نسبت عقل و دین 15 +	جمعه 93 دی 26 - 6:0 صبح
از فرمایشات شما بنده چند نتیجه گرفتم که خواستم بپرسم استنباطم درست بوده یا خیر: 1-پلورالیسم دینی امری است طبیعی و با توجه به مسائل هرمنوتیک هر کس به فراخور عقل خود از دین مطلبی فرا می گیرد و با این تناسب هیچ اعتراضی بر یافته ی افراد وارد نیست چرا که هر کس چیزی می یابد و می فهمد که شاید دیگری نیابد و همین طور اگر باز بخواهیم با متن تطبیق دهیم تحول و تکثر فهم متن هم وارد قضیه خواهد شد. 2-فلسفه هیچ دردی از انسان ها درمان نمی کند چراکه در نهایت نتیجه ی قطعی برای آن مشخص نیست و اینجا محق بودن مکتب تفکیک به روشنی مشخص می شود. 3- جوابی برای نفی «مغز درون خمره» نیست. هفته پرکاری بود و پروژه‌ای در دست از این رو پاسخ به تأخیر افتاد شنبه صبح است و به سراغ ایمیل شما آمده‌ام عرض پوزش تفاوت لغت با اصطلاح در این است که لغت برای یک معنا وضع می‌شود وقتی می‌گوییم «کثرت» کاملاً منظورمان مشخص است هر نوعی از زیادی و تفاوت و چندتا بودن را در خود می‌پذیرد اما اصطلاح تخصصی‌ست معمولاً جعل می‌شود برای یک عنوان کاملاً خاص مثلاً یک مکتب وقتی می‌گوییم «تکثرگرایی» یا «پلورالیسم» این دیگر یک مفهوم ساده نیست که به یک معنای عام اشاره نماید پشت سر آن یک کوه داده و اطلاعات و تعریف است اصول و فروع دارد آن‌چه خدمت شما عرض شد در این‌که انسان مخلوق خداست و انسان عقل دارد عقل وی هم مخلوق خداست و مخلوق مرکّب است و مرکّب با اشیاء دیگر در تأثیر و تأثر است و مرکّب هیچ بهره‌ای از «اطلاق» ندارد هر چه هست «مقیّد» است و حدّدار پس علم او نیز حدّ دارد و صددرصد و مطلق نیست و اطلاق تنها یک امر انتزاعی و مفهومی‌ست چیزی درون عقل است و مابحذاء بیرونی ندارد نه عقل را سزد که از جای خود بیرون بیاید و صحّت انطباق ادراک خود با واقع خارجی را ارزیابی نماید و نه آن‌‌چه درون خود ملاک ساخته ارزشی انطباقی به ادراکات وی می‌دهد چرا که ملاک درونی نمی‌تواند صحت انطباق با واقع خارجی را بیان نماید همه این‌ها که گفتم شاید بیانگر نوعی ضعف در عقل بشر باشد و صددرصد بودن علم بشر را و ادراکات وی را نقض نماید ولی هیچ کدام کافی نیست که به پلورالیسم بیانجامد پلورالیسم نیاز به یک مقدمه بسیار مهم‌تر دارد همان‌طور که پیش از این عرض کردم فلسفه اساساً چه در غرب و چه در شرق در غرب هم چه در عصر یونان باستان و چه در عصر رنسانس فلسفه سازوکارش این‌چنین بوده که بر یک اصل اولیه استوار گشته است شاید پاسخ سؤال دوم شما نیز در همین‌جا لابه‌لای سؤال اول بیان شود همین مطلبی که دوباره تکرار می‌کنم دقت بفرمایید فلسفه بر یک اصل اولیه متکی‌ست «اطلاق عقل» یعنی ما هستیم و دنیا ما هستیم و واقعیت عقل ماست و یک دنیا اطلاعات عقل ما در برابر یک عالم اشیاء فلسفه یعنی عقلانیت محض فلسفه با عقل آغاز می‌کند و همه چیز را عقلانی می‌پندارد حتی فلاسفه دین‌دار فلاسفه‌ای که خدا را قبول داشتند خدایشان را نیز با فلسفه اثبات کرده‌اند و قصد داشته و دارند که همه ویژگی‌های خدا را نیز در فلسفه بیابند فلسفه بر این اصل اولیه متکی است اصلی که ترجمه‌اش این است «من برترم» این همان عقل‌پرستی‌ست که استاد حسینی(ره) درباره ابلیس بیان کرد این عقلی که اگر خدا را اثبات نکند می‌گوید نیست و اگر اثبات کند می‌گوید هست این چه تفاوتی با عقل ابلیسی دارد؟ وقتی ما همه اصول اعتقادی خود را بخواهیم برهانی کنیم برهانی که مبتنی بر عقل محض باشد در آن صورت اگر یک مطلب برهانی نشد باید بگوییم که نیست! مانند ابلیس که بر آدم سجده نکرد زیرا استدلال عقلی برای آن برهانی نشد که سجده را توجیه نماید پلورالیسم چنین وضعیتی دارد پلورالیسم مانند سایر مکاتب فلسفه غرب بر یک امر مبتنی‌ست و آن «عدم تفاوت بود و نبود خداست» وقتی وارد فلسفه می‌شوند با این پیش‌فرض می‌شوند که بود و نبود خدا در استدلالات ما دخلی ندارد این همان سکولاریسمی‌ست که در علم سیاست تعریف شده جنبه علمی‌اش در فلسفه خودنموده تکثرگرایی یا پلورالیسم به این معناست: «حالا که ما هستیم و عقل خودمان و عقل‌مان هم هیچ درک یقینی و قابل اتکا ندارد پس باید با هم کنار بیاییم با درک‌های متخالف خودمان با دیگر انسان‌‌ها زیرا می‌یابیم که نمی‌توانیم برتری هیچ یک را بر دیگری اثبات کنیم» این پیش‌فرض از اساس باطل است زیرا بر پایه «نفی خدا» بنا شده هر جا که «بود و نبود خدا» یکسان تلقی شود این به معنی «لابشرط بودن موضوع نسبت به واجب الوجود» است و چون واجب‌الوجود قوی‌ترین وجود است و خمیرمایه موجودات نمی‌تواند فاقد هیچ کمالی باشد اگر کمالی در موجودی یافت شود که در واجب‌الوجود نباشد تناقض است زیرا او دیگر واجب‌الوجود نیست! چرا که واجب‌الوجود طبق فلسفه اصالت وجود اولین وجود است و علةالعلل و علت باید که واجد همه کمالات معلول باشد و گرنه «فاقد الشیء کیف یعطی الشیئ؟» این را که مورد توجه قرار دهیم متوجه این نکته می‌شویم که هر گزاره‌ای که نسبت به بود و نبود واجب الوجود لابشرط باشد یعنی بود و نبود خدا برای آن تفاوت نکند در حقیقت خدا را نفی کرده است با «نفی خدا» بحث را آغاز نموده است یعنی نفی کرده که او واجب الوجود است تمامی فلسفه‌ها متأسفانه با همین اصل آغاز می‌شوند ما هستیم و عقل‌مان عقل ما هست و دنیای‌مان حالا می‌خواهیم تفلسف کنیم آیا به وجود واجب بالذاتی پی ببریم که خدایش نام نهیم که فلاسفه مسلمان بردند یا پی نبریم که پاره‌ای فلاسفه غرب نبردند! پس پی به وجود واجب بالذات بردن برای فلاسفه مسلمان هم عزّتی محسوب نمی‌گردد تا زمانی که فلسفه را از آن نقطه عجیب آغازیدند «لابشرط بودن فلسفه نسبت به واجب الوجود» اجازه دهید خیلی ساده و با یک جمله عامیانه‌تر توضیح دهم اگر من بگویم: راه رفتن من ربطی به بودن یا نبودن زمین ندارد اگر بعد از راه رفتن متوجه سفتی زیر پایم شدم می‌فهمم که زمین وجود دارد لازمه این حرف هم این است که اگر متوجه سفتی زمین نشدم پس باید بگویم زمین نیست! در حالی که دقت بفرمایید در حالی که اصلاً راه رفتن بر مبنای وجود زمین تعریف شده است! این فعل فعل راه رفتن بدون فرضِ بودن زمین اصلاً قابل معنا نیست! از همین جا وارد بحث اثباتی می‌شویم تا این قسمت را به زبان قوم سخن گفتیم از پلورالیسمی که باطل است و هرمنوتیکی که معتقد است «متن صامت است» لال است و سخن نمی‌گوید و چون نویسنده همراه متن نیست هر چه شما بفهمی مربوط به خودت است و نه نویسنده! که این‌طور فهم هر شخص را برای خودش حجت می‌کنند و صحت را به همین تعریف می‌نمایند سؤال این است این‌جا را خوب باید دقت کرد در ادامه همان بحث «مغز درون خمره» معمای لاینحل امروز در غرب در فلسفه غرب نه فقط که در زندگی مردم امروز غرب این معما داخل شده است این‌جای بحث پاسخی‌ست ترکیبی به هر سه پرسش شما سؤال این‌ است: «واقع چیست؟» زیرا اگر ما علم را به «ادارک مطابق واقع» معنا کردیم عملاً معلّق است به تعریف واقع آدم‌ها یک کار خیلی عجیب کرده‌اند همین فلاسفه منظورم است آمدند و یک واقع خیالی تصوّر کردند و سپس آن را واقع حقیقی پنداشتند و این همه مشکل پدید آمد که آمد و می‌بینید «واقع چیست؟» آیا واقع آن‌چیزی‌ست که فلاسفه می‌گویند و پیش‌فرض فلسفه خود قرار می‌دهند و بعد که نمی‌توانند آن را اثبات کنند یکهو ضد اصل واقعیت می‌شوند و سر از نیهیلیسم و تردید و شک‌گرایی در می‌آورند واقع چیست واقعاً؟ برای جواب باید به ریشه‌های ادراکی آن باز گردیم این‌که ما «واقعیت» را از کجا آورده‌ایم؟ یک فیلسوف چه کرده است با عقل خود که به واقع دست‌یافته؟ به تعریف واقع أعنی فیلسوف چنین مسیری را طی نموده است: من زید را دیدم با زید سخن گفتم یک تصوری از زید در نفسم حاضر شد تصوری که وابسته به تصویر و صدای اوست بار دیگر با عمرو مواجه شدم از او نیز تصوّری در نفسم حاضر شد که متکی بر صدا و تصویر و سایر تأثیراتی بود که در حواس من نهاد اکنون دو تصوّر در نفس خود دارم تصوّر زید و تصوّر عمرو هر دو تصوّر جزئی هستند یعنی در خارج تنها به یک فرد اشاره می‌نمایند حتی اگر هزاران انسان دیگر بیاورند که همه در صدا و تصویر شبیه زید باشند این تصوّر ذهنی من قبول نمی‌کند که بر آن‌ها منطبق شود چرا؟ واقعاً چرا؟ از نظر تصوّری شاید خصوصیات زید2 با زید1 یکی باشد اما من در تصوّر خود شرط کرده‌ام که تنها بر یک فرد خارجی منطبق باشد تنها بر همان زید1 لذا با این شرط ذهنی‌ست که این ادراک جزئی می‌گردد حالا من از مقایسه این دو تصوّر به مشترکاتی می‌رسم حدس و گمان و حساب احتمالات نیز به سراغ عقل من می‌آیند عقل بر اساس تمام تجارب خود و قدرت و توان حدس زدن و هوش خود اشتراکاتی از دو تصوّر یاد شده انتخاب می‌نماید که می‌پندارد نباید مربوط به شخص آن فرد خارجی باشد مانند دست داشتن، پا داشتن، راه رفتن، نگاه کردن، حرف زدن، خوردن و... این‌ها را که سوا کرد عقل من از سنجش دو تصوّر اولیه زید و عمرو یک مفهوم جدید می‌سازد به نام «ماهیت» این اولین مفهومی‌ست که عقل می‌سازد زیرا تصوّر زید و عمرو بواسطه تأثر از خارج پدید آمده و عقل در آن فاعلیت نداشت اما در این مفهوم جدید فاعلیت دارد و اوست که سنجش مستقل می‌کند در عبارات فلاسفه مسلمان این را مفهوم یا معقول اولی نامند سپس عقل به «ماهیت انسان» نظر می‌افکند و آن را با ماهیتی که از مشاهده چند اسب ساخته است مقایسه می‌نماید و با ماهیتی که از مشاهده و سنجش چند درخت و این‌بار یک مفهوم جدید می‌سازد: «ماهیت» عقل این‌بار می‌یابد که «انسان» و «اسب» و «درخت» ماهیت هستند این را فلاسفه معقول ثانی خوانند دومین سنجش عقل در مفاهیم کلّی بر خلاف سنجش اول که بر مفاهیم جزئی سوار بود این معقول ثانی دو شقّ می‌شود دو دسته گاهی نتیجه‌ای که می‌سازد مربوط به فرآیندی‌ست که عقل طی کرده لذا معقول ثانی ساخته شده قابل ارجاع به خارج نیست مثلاً هرگز نمی‌توانیم به زید خارجی بگوییم «ماهیت» اما گاهی این سنجش دوباره به مفهومی می‌انجامد و معقول ثانی جدیدی می‌سازد که بر اساس فرد خارجی استخراج شده مثلاً می‌گوییم از سنجش «ماهیت انسان» و «ماهیت خودرو» به یک مفهوم جدید رسیدیم مفهوم «علیّت» زیرا انسان علت پیدایش خودروست این نیز معقول ثانی‌ست اما معقول ثانی خاصی که قابل ارجاع به خارج نیز می‌باشد یعنی می‌توانیم بگوییم‌:‌ «انسان علت خودروست» این سنخ دوم از معقولات در فلسفه بیشتر کاربرد دارند فلسفه بیشتر با این‌ها کار دارد بخش اول مربوط به منطق می‌شوند حالا یکی از این معقولات ثانی «واقعیت» است عقل ما از سنجش مفاهیمی که دارد مفاهیمی که بار اول ناشی از تأثر خارجی پدید آمدند و با یک‌بار سنجش تبدیل به ماهیات شدند چون این ماهیات از خارج به نفس آمده‌اند یعنی مابحذاء خارجی داشته‌اند که نفس از آن مابحذاء خارجی متأثر شده است عقل وقتی این ماهیات را مورد سنجش قرار می‌دهد با ماهیاتی که با قوه خیال خود ساخته است مانند شیر بالدار از سنجش این دو سنخ ماهیت یک معقول ثانی می‌سازد و می‌گوید: آن دسته اول واقعیت دارند این دسته دوم واقعیت ندارند! روشن شد؟ بنابراین «واقعیت» از این‌جا آمده است محل انتزاع واقعیت کجاست؟ اصلاً واقعیت متکی بر چیست؟ بر تمامی اداراکات حسی ما از خارج حالا یکهو فلسفه زیر و رو می‌شود خلاف تعریف خود سخن می‌گوید و یک پرسش کاملاً احمقانه طرح می‌نماید: «آیا زید واقعیت دارد؟ یا او یک ادارک خیالی‌ست که به مغز در خمره من تزریق شده است؟» چقدر این سؤال غلط است؟ خیلی زیرا سؤال دوری است مانند این سؤال: آیا اسب واقعاً اسب است؟ نکند الاغ باشد؟ یا شاید گاو؟ ما نمی‌توانیم خلاف تعریف خود سؤال کنیم این یک کار نادرست است زیرا گزاره‌هایی می‌سازیم که در آن‌ها محمول نافی موضوع است و چنین گزاره‌هایی قطعاً نتیجه ثابت و مشخصی دارند «این‌همانی» وقتی شما از این بپرسی که: آیا اسب اسب است؟ جواب همیشه یک چیز است: بله، اسب اسب است هوهویّت یا این‌همانی اساس منطقی‌ست که بر فلسفه اصالت ماهیت متکی‌ست همیشه محمول اگر خود ذات موضوع باشد بر او منطبق است پس در جواب کسی که می‌پرسد: آیا آن‌چه ما از خارج درک می‌کنیم واقعیت دارد؟ جواب خیلی روشن است برهان این است: مفهوم واقعیت را از «آن‌چه ما از خارج درک می‌کنیم» اخذ کردیم پس: واقعیت = آن‌چه ما از خارج درک می‌کنیم حالا سؤال تحلیل می‌شود به این: آیا واقعیت واقعیت دارد؟ هر کس بگوید ندارد خیلی بی‌منطق است! بله اصل این سؤال این‌طور بوده که بعد تحریف شده است این سؤال درست است که بگوییم: آیا این میز که من در جلوی خود مشاهده می‌کنم واقعیت دارد؟ که منحل می‌شود به این سؤال: آیا این میز که من در جلوی خود مشاهده می‌کنم از آن چیزهایی‌ست که من ادراکش را از خارج اخذ کرده‌ام یا از آن چیزهایی‌ست که من ادراکش را در تخیّل خود ساخته‌ام؟ این سؤال صحیح است پاسخ هم دارد پاسخ آن تجربی‌ست روش‌هایی در علوم هست که شما را به پاسخ برساند فلاسفه اما آمدند و این سؤال را کلّی کردند و غفلت کردند از این‌که وقتی این سؤال را کلّی کنی از اساس به یک پرسش دوری می‌رسی که جواب بسیار واضحی دارد همیشه الف الف است واقع را عقل ما از کجا یافت؟ از تأثرات خارجی خود حالا شما دم بزن از مغز در خمره پس شما گرفتار تخیّل شده‌ای یک واقعی تعریف کرده‌ای که معلوم نیست اصلاً وجود داشته باشد واقعی که مربوط به یک وعاء خیالی می‌شود و بعد آن واقع را با این واقع می‌سنجی دو «واقع» که اشتراک لفظی دارند فقط و سؤال می‌کنی که آیا من در آن واقع خیالی هستم یا در این واقع واقعی که هر روز ادراک می‌نمایم؟ ولی این سؤال را پشت و رو کرده آن واقع خیالی را واقعی نام می‌نهی آن واقعی که یک کوزه هست و یک مغزی که به آن سیم متصل است! تا زمانی‌که واقع در نظر ما از تأثرات خارجی پدید آمده پس منحصر است در همین وعاء و هر چه از خمره و واقعی دیگر گفته می‌شود همه تخیّل است و قابل اثبات نیست و اصلاً واقعی هم نیست! اما این‌که فلسفه هیچ دردی از ما دوا نمی‌کند بله همین‌طور است فلسفه‌ای که بر اصل «لابشرط بودن نسبت به واجب‌الوجود» بنا نهاده شود کمکی که نمی‌کند هیچ بر گمراهی ما نیز می‌افزاید اما قبلاً عرض کردم که این‌ها یک دسته از فلسفه‌ها هستند نه کل فلسفه اصل فلسفه یعنی اندیشه کردن در اصل هستی در اصل چرایی، چیستی و چگونگی خلقت این قابل انکار نیست اصلاً قابل اغماض هم نیست شما نمی‌توانی به کثرت جهان نیاندیشی و از علم و آگاهی و اختیار خود غفلت نمایی شما نمی‌توانی به علت خلق شدن خود فکر نکنی و درباره غایت این دنیا نظری نداشته باشی این‌ها یعنی فلسفه پس فلسفه جبر انسانی ماست ما انسان‌ها چه بخواهیم و چه نخواهیم ناگزیر از تفلسفیم حتی اگر تنها باشیم و در یک غار زندگی کنیم اما فلسفه‌ای که خدا را از ابتدا غیرمفروض گرفته چگونه می‌تواند آن‌جا که به خطا رفت مانند ابلیس بازگردد و اصلاح پذیرد؟ اثر خطرناکی که بر این فلسفه بار است را می‌دانید در علم اصول فقه چیست؟ این می‌شود که در اصول فقه گفته می‌شود: شارع هم نمی‌تواند حجیت یقین را سلب نماید! وارد بحث اصولی آن نمی‌شوم ولی اثر فقهی آن چیست؟ در قالب یک مثال بیان می‌کنم می‌گویند یکی از مراجع عظام تقلید سال‌های سال پیش در حرم حضرت معصومه (س) پیشنماز بودند یک مرتبه اشتباهی حاصل می‌شود ایشان یک رکعت در نماز کم و زیاد می‌خوانند سلام که می‌دهند صف اول متعرّض می‌شوند معمولاً هم که صف اول از علما هستند و آدم‌های معتبر ایشان می‌فرماید: من یقین دارم درست خوانده‌ام و یقینم برای خودم حجّت است شما اگر شک دارید نماز خود را اعاده کنید! دقت می‌فرمایید؟ یقینی که به کلام چند انسان خوب و مورد اعتماد شکسته نمی‌شود این چه یقین محکم و قدرتمندی‌ست؟! چرا؟ زیرا مبتنی بر فقهی‌ست که در اصول آن گزاره‌ای بیان شده که حجیت یقین را محرز می‌داند به حدّی که شارع نیز نمی‌تواند آن را سلب نماید چون معتقد است: شارع نیز حجیّت خود را از حجیّت همین یقین اخذ کرده است! این اصول فقه بر منطقی متکی‌ست که از فلسفه‌ای آمده که می‌گوید برای من فرق نمی‌کند خدا باشد یا نباشد من تفلسف را از سطح صفر آغاز می‌کنم و خیال می‌کند سطح صفرِ اندیشه آن‌جایی‌ست که: «فرض ِ خدا نیست» فقط من هستم و عقل خودم! مانند انسانی که می‌خواهد از راه رفتن پی به وجود زمین ببرد در حالی که اصلاً راه رفتن را از بودن روی زمین فرا گرفته است! قصه فلسفه برخلاف قصه‌هایی که برای کودکان می‌گوییم از «یکی بود یکی نبود غیر از خدا هیشکی نبود»‌ آغاز نمی‌شود یک قدم عقب‌تر از «هیشکی نبود؛ جز عقل من» شروع می‌شود این می‌شود که دکارت می‌گوید: «فکر می‌کنم، پس هستم» و بعد می‌گوید: «تصورّی از یک وجود ازلی در فکرم دارم، پس خدا هست»! این تناقض پیدایش فلسفه‌های موجود است اما اگر این نقیصه را مرتفع نماییم یعنی از ابتدا وجود خدا را مبنا قرار دهیم فلسفه دیگری ساخته خواهد شد استاد حسینی (ره) پیوسته این آیه را تکرار می‌کردند در مباحث خود: «و قالت الیهود ید الله مغلولة» و فلسفه را به آن می‌سنجیدند فلسفه‌ای که قواعد عقلی را بت قرار دهد و بگوید خداوند یکی قواعد عقلی هم یکی و حالا خداوند نمی‌تواند برخلاف این قواعد عمل نماید او معتقد بود چنین فلسفه‌ای مصداق این آیه از قرآن است زیرا دست خداوند را بسته است البته فلاسفه مسلمان با «رئیس‌العقلا» خواندن خداوند خواسته‌اند این مشکل را حل نمایند به این‌که او خلاف عقل عمل نمی‌نماید ولی فراموش کردند این گزاره را از فلسفه حذف نمایند: «واجب الوجود نمی‌تواند برخلاف قواعد اصالت وجود عمل کند!» مطلب طولانی شد یک خلاصه عقل مخلوق است مخلوق مرکّب است محدود است مطلق نیست عقل رفتار دارد هر رفتاری حق و باطل دارد پلورالیسم و هرمنوتیک و تمامی این مکاتب فلسفی بر «نفی خدا» بنیان نهاده شده‌اند زیرا بر «مساوی بودن بود و نبود خدا» در فلسفه خویش متکی‌اند هر فلسفه‌ای که چنین تولید شود در حقیقت «نفی خدا» کرده و راه باطل رفته مغز درون خمره هم یک تخیّل بیش نیست زیرا ما واقع را از جایی آورده‌ایم که درک کرده‌ایم نمی‌توانیم این تعریف را بر جایی منطبق نماییم که خیالی‌ست حتی اگر مغز در خمره‌ای هم باشیم آن واقع غیر از واقعی‌ست که ما می‌شناسیم و واقعی که ما می‌شناسیم همین است همینی که از آن «واقع» را درک کرده‌ایم پس نمی‌توانیم به آن چه که نمی‌دانیم «واقع» اطلاق نماییم عین این می‌ماند که به یک چیز خیالی که در ذهن‌مان ساخته‌ایم که چهارپا دارد و دو بال و یک شاخ و پرواز می‌کند بگوییم «اسب تک‌شاخ بالدار» در حالی که «اسب» را از جایی آورده‌ایم که هرگز بال ندارد و اصلاً اگر بال داشته باشد دیگر اسب نیست! این‌کارها مربوط به شعر و داستان است و رمّان و نه فلسفه فلسفه باید واقع‌نگر باشد و مغز درون خمره یک تخیّل است و نه واقع واقع همین کلیدهای رایانه است که زیر انگشتان من فشرده می‌شود زیرا «تعریف من از واقع» متکی بر همین درکی‌ست که از فشار کلیدها دارم چطور می‌توانم واقع را به چیزی غیر از ادارکات خود منصرف سازم و بگویم: اسب اسب نیست! یک بحث دیگر می‌ماند و آن این‌که پس ما چطور به وجود خدا پی می‌بریم و چطور ایمان می‌آوریم و چطور فلسفه‌ای را از ابتدا از سطح صفر که آغاز می‌کنیم با وجود خدا آغاز می‌شود چطور می‌شود ایمان مقدم بر فلسفه شود در حالی که فلسفه از سطح صفر آغاز شده به معنای عقلانیت محض آیا ایمان در سطح صفر عقل قرار دارد؟ اصلاً چطور به حق و باطل برسیم ملاک صحت و خطا اگر پلورالیسم غلط است مبنای شما نیز که به علمِ غیر قطعی می‌رسد این علم غیر قطعی به چه کار می‌آید پس نوعی تکثرگرایی در آن نهفته است نوعی نسبی بودن علم نسبی که مفید شناخت واقع نیست این‌ها پرسش‌هایی‌ست که به تولید یک فلسفه جدید می‌انجامد استاد حسینی (ره) تلاش نموده به این پرسش‌ها پاسخ دهد موفق باشید [ادامه دارد...] برچسب‌های مرتبط با این نوشته: مباحثه 267 - فلسفه 62 - آقامنیر 105 - << >>
نوشته شده توسط: سید مهدی موشَّح	نظرات شما ^

< 1 2 3 4 5 >> >

پنج شنبه 103 اردیبهشت 6

امروز: بازدید

دیروز: بازدید

کل: بازدید

برچسب‌های نوشته‌ها

فرزند عکس سیده مریم سید احمد سید مرتضی مباحثه اقتصاد آقامنیر آشپزی فرهنگ فلسفه خانواده کار مدرسه سفر سند آموزش هنر بازی روحانیت خواص فیلم فاصله طبقاتی دشمن ساخت انشا خودم خیاطی کتاب جوجه نهج‌البلاغه تاریخ فارسی ورزش طلاق

آشنایی

السلام علیک
یا أباعبداللهسید مهدی موشَّح
آینده را بسیار روشن می‌بینم. شور انقلابی عجیبی در جوانان این دوران احساس می‌کنم. دیدگاه‌های انتقادی نسل سوم را سازگار با تعالی مورد انتظار اسلام تصوّر می‌نمایم. به حضور خود در این عصر افتخار کرده و از این بابت به تمام گذشتگان خود فخر می‌فروشم!

فهرست

شناسنامه

نام: سید مهدی موشَّح
نام مستعار: موسوی
جنسیت: مرد
استان محل سکونت: قم
زبان: فارسی
سن: 44
تاریخ تولد: 14 بهمن 1358
تاریخ عضویت: 20/5/1383
وضعیت تاهل: طلاق
شغل: خانه‌کار (فریلنسر)
تحصیلات: کارشناسی ارشد
وزن: 125
قد: 182

آرشیو

بیشترین نظرات

بیشترین دانلود

طراح قالب

خودمآری! طراح این قالب خودم هستم... زمانی که گرافیک و Html و جاوااسکریپت‌های پارسی‌بلاگ را می‌نوشتم، این قالب را طراحی کردم و پیش‌فرض تمام وبلاگ‌های پارسی‌بلاگ قرار دادم.
البته استفاده از تصویر سرستون‌های تخته‌جمشید و نمایی از مسجد امام اصفهان و مجسمه فردوسی در لوگو به سفارش مدیر بود.

در سال 1383

تعداد بازدید